Chắc chắn rằng trong chúng ta, ai cũng đã từng ít nhất một lần nghe tới câu nói “đời là vô thường”. Vậy vô thường là gì? tại sao nhà Phật lại nói rằng trên thế gian này không có gì tồn tại mãi mãi hay vĩnh cửu vì cuộc đời là vô thường? Vô thường có ý nghĩa thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về điều này qua bài viết dưới đây.
Vô thường là gì?
Vô thường là gì? Trong Đạo Phật thì đây là một trong những học thuyết nền tảng, là thành phần có vai trò vô cùng quan trọng đối với Tam pháp Ấn. Cụ thể chính là vô thường, khổ và vô ngã.
Nhà Phật nói đời là vô thường Kiếp người ngắn ngủi vạn vật vô thường biến ảo
Từ vô trong vô thường có nghĩa là không. Hoặc cũng có thể hiểu theo nghĩa là không thật. Từ thường được hiểu với ý nghĩa bền vững hoặc thường còn. Như vậy, hiểu một cách đơn giản thì vô thường chính là không bền vững. Cuộc đời của chúng ta một chuỗi sự thay đổi, biến động không ngừng. Chính vì vậy, nhà Phật luôn nói đời là vô thường.
Theo kinh điển thì thuyết này khẳng định toàn bộ sự sống không hề có sự ngoại lệ. Tất cả mọi thứ đều cần có điều kiện. Hơn nữa, mọi thứ đều không bền vững, không tồn tại mãi mãi mà chỉ là thoáng qua. Tất cả mọi thứ, từ vật chất cho tới tinh thần đều chịu sự chi phối, ảnh hưởng của thời gian. Điều kiện thay đổi sẽ khiến co các đối tượng có thể bị tan biến, hủy diệt.
Vô thường là gì? Nó chính là đặc tính của Tánh không. Tất cả mọi thứ đều tồn tại dựa trên sự tương tác, trao đổi, phụ thuộc và chuyển từ dạng này sang dạng khác. Không có bất cứ điều gì tồn tại được một cách độc lập, mọi thứ đều trống rỗng.
Vô thường tác động như thế nào tới cuộc sống của chúng ta? Nó tạo sự ảnh hưởng thông qua quá trình sinh lão bệnh tử, vòng luân hồi. Sẽ không có thứ gì tồn tại mãi, tất cả đều phân rã. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể thoát khỏi những điều này. Và con đường duy nhất chính là Niết Bàn.
Hiểu vô thường là gì theo Đạo Phật
Thế giới mà con người đang sống chỉ là thế giới hiện tượng. Nó không tồn tại mãi mà có thể thay đổi, với sự hỗn tạp. Và những người mắc kẹt trong thế giới này chính là những người đang sống trong đau khổ. Nỗi khổ nảy sinh do chúng ta lệ thuộc vào những mong muốn tầm thường. Sự lệ thuộc sinh ra cấp trước, từ đó sinh ra sự chán ghét hay bị thu hút.
Bên cạnh đó, vô thường cũng có mối quan hệ với học thuyết vô ngã. Đức Phật đã dạy, tất cả các đối tượng vật chất, tinh thần đều không tồn tại vĩnh viễn. Nguyên nhân gây ra sự khổ đau chính là do tham ái, chấp trước.
Ý nghĩa vô thường trong nhà Phật
Phật Giáo đã nói rằng, con người chúng ta có 4 tiến trình mà bản thân không thể kiểm soát hay thay đổi. Đó chính là Thành – Trụ – Hoại – Không và cuối cùng là sinh, lão, bệnh, tử. Quan niệm của Đức Phật và Ấn Độ giáo hoàn toàn khác nhau. Các phật tử không tin vào những thứ tồn tại vĩnh viễn, cố hữu. Điều có thể kiểm chứng được sự tồn tại chính là những thay đổi.
Chính vì vậy, Phật giáo sơ khai quan niệm, trên thế gian tất cả mọi thứ đều có thể thay đổi. Đức Phật và các phật tử nói rằng, trong tất cả mọi thứ đề tồn tại sự suy tàn. Điều chúng ta có thể làm chính là việc chấp nhận.
Vô thường mang nhiều ý nghĩa sâu sắc trong cuộc sống
Cuộc sống như dòng sông, tất cả các khoảnh khắc sẽ liên kết để tạo ra dòng chảy không ngừng. Nó đi từ điểm này tới điểm khác, trạng thái tồn tại với điều khác, tạo ra điểm ấn tượng là sự thống nhất. Tuy nhiên, thực chất thì không phải vậy. Dòng sông hôm qua và hôm nay không hề giống nhau. Ngay cả ở các thời điểm cũng có sự khác biệt. Do đó, cuộc sống cũng vậy, nó thay đổi liên tục mỗi phút, mỗi giây.
Vô thường là gì? Nó là một sự thật không ai có thể thay đổi. Điều thực sự chính là những khoảnh khắc ở thời điểm hiện tại. Trong khi đó, hiện tại chính là kết quả của quá khứ, của hành động trước đó. Vô thường đã trở thành trung tâm, nội dung quan trọng của giáo lý Phật giáo. Nhận thức, quan sát, hiểu nó và cuối cùng là tìm ra liệu pháp thích hợp. Có như vậy thì chúng ta mới thực sự được giải phóng khỏi tiến trình này.
Trong chúng ta, bất cứ ai cũng sẽ nằm trong các tiến trình của vô thường. Chúng ta chỉ thoát khỏi khi đi trên con đường Bát Chánh Đạo và đạt tới Niết bàn. Còn tồn tại thì không thể thoát khỏi vô thường. Tuy nhiên, chúng ta có thể hiểu, và tâm bình thản trước các thay đổi.
Hiểu vô thường để giảm bớt những đau khổ
Trong thế giới của vô thường, Đức Phật đã nói rằng đau khổ không phải là đặc tính. Nó chỉ phát sinh khi chúng ta bám víu lấy nó. Nếu buông bỏ, không bám víu vào nó nữa thì chúng ta tự khắc thoát khỏi được đau khổ. Không bám víu sẽ giải thoát được sự đau khổ. Thế nhưng hãy nhớ, đây không phải là cách để chúng ta thoát khỏi thế giới.
Để giảm sự bám víu và lệ thuộc, hãy nhìn thẳng vào bản chất tạm thời của những thứ đó. Điều này sẽ giúp chúng ta thấy được sự vô vọng của việc tìm kiếm hạnh phúc trong vô thường. Ngoài ra, nó cũng tạo động lực để hiểu tại sao chúng ta lại bám víu.
Chúng ta có thể hiểu thêm vô thường là gì qua 3 cách. Đầu tiên là sự hiểu biết rõ về vô thường. Tiếp theo là sự hiểu biết với cái nhìn sâu sắc hơn, thấy được bản chất. Và cuối cùng là thấy được vô thường. Làm được cách cuối cùng chúng ta có thể được giải phóng.
Có người nghĩ rằng vô thường khiến chúng ta trở nên bi quan và mất đi những điều mà chúng ta yêu quý. Nếu đã như vậy, mục đích, động lực sống của chúng ta là gì? Thế nhưng ở khía cạnh khác, hãy nhìn một cách sâu sắc. Chúng ta sẽ thấy được vô thường là sự cứu rỗi.
Hôm nay bạn có thể thấy chán nản. Thế nhưng với sự vô thường, ngày mai có thể bạn sẽ thấy mọi thứ tuyệt vời hơn. Là tốt hay xấu còn phụ thuộc vào cách mỗi người hiểu nó. Kinh nghiệm của con người không có sự tương ứng cùng bản chất thật của vũ trụ. Thực tế sẽ có rất nhiều điểm khác với ý tưởng của chúng ta về nó.
Ngoài sự hiểu biết bình thường, chúng ta có thể thiền định để cảm nhận được sự vô thường. Cùng chánh niệm quan sát sâu sắc, bản thân chúng ta sẽ thấy mọi thứ trong luồng chuyển động.
Lợi ích của thực tập quán vô thường
Một khi thực hành quán vô thường, chúng ta sẽ thấy rõ được vô thường. Và khi đã thấy rõ thì chúng ta sẽ ý thức được ở thời điểm hiện tại, những điều chúng ta đang có đều vô cùng quý giá. Vì vậy chúng ta cần trân trọng, gìn giữ và nuôi dưỡng nó.
Bên cạnh đó, thực tập quán vô thường cũng giúp ta tránh được trạng thái tuyệt vọng, chán nản khi thấy những điều ở hiện tại không diễn ra theo ý muốn. Mọi thứ là vô cùng, khi biết chuyển hóa thì ngày mai sẽ có sự thay đổi.
Thực tập quán vô thường trở về với giây phút thực tại
Khi thấy vạn vật vô thường, ta sẽ giữ vững được cái tâm trước sự thay đổi của những tình huống bất ngờ, loại bỏ hoàn toàn tham ái. Tâm tịnh sẽ không đi tìm những thứ tầm thường, dục lạc tạm bợ mà thay vào đó là hạnh phúc chân thực.
Cuối cùng, quán chiếu về vô thường cũng giúp diệt trừ sự si mê. Chúng ta sẽ không cảm thấy chán ghét mọi vật. Thay vào đó là cảm nhận, tiếp xúc bằng tuệ giác, không phụ thuộc, không tham đắm.
Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ vô thường là gì? Hãy sống tích cực, loại bỏ tham sân si và những cảm xúc tiêu cực trong lòng. Trân trọng hiện tại để có được tương lai tốt đẹp.
