Bạn đã bao giờ đọc một câu chuyện mà cảm giác như mình đang là nhân vật chính, mọi tình tiết đều diễn ra xung quanh bạn? Đó chính là sức mạnh của ngôi kể thứ hai, một trong những ngôi kể ít được sử dụng nhưng lại mang đến trải nghiệm đọc vô cùng đặc biệt. Hãy cùng khám phá bí mật của ngôi kể thứ hai và cách nó tạo nên sự khác biệt trong văn học.
Ngôi kể thứ hai là gì?
Ngôi kể thứ hai là một hình thức trần thuật trong đó người kể chuyện sử dụng đại từ nhân xưng “bạn” để trực tiếp nói với người đọc hoặc nhân vật trong câu chuyện. Điều này tạo ra cảm giác người đọc đang được tham gia vào câu chuyện, trở thành một phần của thế giới hư cấu.
Ví dụ: “Bạn bước vào căn phòng tối, tim đập thình thịch. Mọi giác quan của bạn đều căng lên, cố gắng cảm nhận bất kỳ sự chuyển động nào.”
Đặc điểm của ngôi kể thứ hai
- Sử dụng đại từ “bạn”: Đây là đặc điểm nhận dạng rõ ràng nhất của ngôi kể thứ hai.
- Gắn kết người đọc với câu chuyện: Người đọc cảm thấy mình như đang được trải nghiệm câu chuyện trực tiếp, tăng tính tương tác và hấp dẫn.
- Tạo cảm giác hồi hộp, kịch tính: Ngôi kể thứ hai thường được sử dụng trong các thể loại truyện phiêu lưu, kinh dị, tâm lý để tạo sự căng thẳng và lôi cuốn người đọc.
- Khó sử dụng hiệu quả: Ngôi kể thứ hai đòi hỏi kỹ năng viết điêu luyện để tránh gây nhàm chán hoặc khó hiểu cho người đọc.
Tác dụng của ngôi kể thứ hai
- Tăng tính tương tác: Đưa người đọc vào trung tâm của câu chuyện, tạo cảm giác như họ đang tự mình trải nghiệm.
- Gây ấn tượng mạnh: Tạo sự độc đáo, khác biệt cho tác phẩm, thu hút sự chú ý của người đọc.
- Tăng tính thuyết phục: Giúp người đọc dễ dàng đồng cảm và thấu hiểu nhân vật, tăng tính chân thực cho câu chuyện.
- Thích hợp với một số thể loại: Đặc biệt hiệu quả trong các tác phẩm phiêu lưu, kinh dị, tâm lý.
Một số tác phẩm nổi tiếng sử dụng ngôi kể thứ hai
- “If on a winter’s night a traveler” của Italo Calvino
- “Bright Lights, Big City” của Jay McInerney
- “Half Asleep in Frog Pajamas” của Tom Robbins
KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Ngôi kể:
– Là vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng khi kể chuyện.
– Khi người kế xưng tôi -> ngôi thứ nhất.
– Khi người kế giấu mình, gọi sự vật bằng tên của chúng, kế như người ta kể, thì gọi là ngôi kể thứ ba.
2. Các ngôi kế thường gặp trong tác phẩm tự sự:
a. Ngôi kể thứ 3.
– Người kề gọi tên các nhân vật: chính tên của chúng, tự giấu mình đi như là không có mặt.
– Người kể có thế kếể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.
– Đây là ngôi kể hay được sử dụng.
b. Ngôi kể thứ nhất.
– Khi người kể xưng “tôi” là cách chọn ngôi kề thứ nhất.
Dế Mèn tự xưng là “tôi” – nhưng “tôi” không phải là tác giả Tô Hoài.
– Người kể có thế trực tiếp kể ra những gì mình nghe, thấy, nghĩ…
– Đây cũng là cách kể thường gặp trong văn tự sự.
3. Vai trò của các ngôi kể trong văn tự sự.
Khi kể, người ta có thế hoàn toàn tự do lựa chọn ngôi kể (hoặc ngôi thứ 3, hoặc ngôi thứ nhât).
a. Ngôi kể thứ nhất: có hai kĩ năng.
– Nhân vật “tôi”, chính là tác giả (thường gặp trong hồi kí, tự truyện).
– Nhiều khi “tôi” không phải là tác giả mà hoàn toàn do tác giả sáng tạo ra. Khi ấy “tôi” chĩ là một nhân vật trong truyện tự kể về mình, về những điều mình tai nghe, mắt thấy…
– Khi đã sử dụng ngôi thứ nhất, tác giả vẫn có thể thay đổi người kể, nhân vật kể chuyện.
– Ưu điểm: mang đậm tính chủ quan.
– Nhược điểm: thiếu tính khách quan.
b. Ngôi kể thứ 3
– Người kể giấu mình, gọi tên các nhân vật bằng chính tên của chúng.
– Ưu điểm: tính khách quan được thể hiện rõ.
– Nhược điểm: thiếu đi tính chủ quan.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Câu 1. Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ ba và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì mới cho đoạn văn:
Ngày nào cũng vậy, suốt buổi tôi chui vào trong hang, lù hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi củng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con dường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Gợi ý:
Định hướng. Thay các từ “tôi” băng từ “Dế mèn”
– Đoạn mới giàu tính khách quan, như là đang xảy ra, hiển hiện trước mắt người đọc qua giọng kế cua người ngoài cuộc.
Câu 2. Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ nhất và nhận xét ngôi kế đem lại điều gì khác cho đoạn văn:
Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Thanh định thần nhìn rõ: con mèo già cua bà chàng, con meo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trước. Con vật nép chân vào mình khẽ phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Thanh mún cười lại gần vuốt ve con mèo.
(Thạch Lam, Dưới bóng hoàng lan)
Gợi ý:
– Thay tất cả từ “Thanh” bằng từ “tôi”.
– Đoạn mới giàu tính chủ quan, hồi tưởng lại một sự việc đã xảy ra qua giọng kẽ của người trong cuộc.
Câu 3. Truyện Cây bút thần kể theo ngôi nào? Vì sao như vậy?
Gợi ý:
Truyện Cây bút thần kế theo ngôi thứ 3. Vì không có nhân vật nào xưng tôi khi kể.
Câu 4. Vì sao trong các truyện cố tích, truyền thuyết người ta hay kế chuyện theo ngôi thứ ba mà không kể theo ngôi thứ nhất?
Gợi ý:
Trong truyền thuyết, cố tích người ta hay kể chuyện theo ngôi thứ 3 mà không kề theo ngôi thứ nhất. Vì:
– Giữ không khí truyền thuyết, cố tích;
– Giữ khoảng cách rõ rệt giữa người kề và cả các nhân vật trong truyện.
Câu 5. Khi viết thư, em sử dụng ngôi kể nào?
Gợi ý:
Khi viết thư cần sử dụng ngôi kể thứ nhất để bộc lộ rõ tính chủ quan, chân thực, riêng tư.
Nếu sử dụng ngôi thứ 3 thì nội dung thư lại có nguy cơ thiếu chân thực trước người nhận.
Lời kết:
Ngôi kể thứ hai là một công cụ mạnh mẽ trong tay các nhà văn, mang đến những trải nghiệm đọc độc đáo và khó quên. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả ngôi kể này, người viết cần có sự tinh tế và khéo léo trong việc xây dựng câu chuyện và dẫn dắt người đọc.
