Mãn dục nam được mô tả lần đầu trong y văn từ năm 1940. Bệnh lý này không mới, tuy nhiên khả năng để chẩn đoán chính xác thì chưa. Chỉ trong vài năm trở lại đây, các xét nghiệm về testosterone mới có để có thể đưa ra một kết luận thuyết phục.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi TS.BS Từ Thành Trí Dũng – khoa Nam học, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, TP.HCM
Mãn dục nam chiếm tỷ lệ 30% ở đàn ông 50 tuổi. Hiện nay, tuổi thọ trung bình của nam giới ngày càng tăng, họ cần phải hiểu về các triệu chứng của tình trạng này và cách điều trị để nâng cao chất lượng sống.
Mãn dục nam là gì?
Mãn dục nam (Male Menopause) hay tắt dục nam (Andropause) là tình trạng giảm khả năng tình dục ở nam giới sau 40 tuổi (tương tự như mãn kinh ở phụ nữ). Mãn dục nam được là sự thiếu hụt testosterone kết hợp với các triệu chứng hoặc giảm sinh tinh trùng; hoặc cả hai.
Ngày nay, tình trạng này được gọi bằng các thuật ngữ mới như: suy giảm một phần androgen ở nam giới cao tuổi (Partial androgen deficiency in the aging male), hoặc suy tuyến sinh dục nam khởi phát muộn (late-onset hypogonadism), hoặc suy giảm testosterone (testosterone deficiency).
Biểu hiện mãn dục nam như thế nào?
Mãn dục nam làm người đàn ông cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống, giảm hứng thú với cuộc sống, dễ buồn ngủ sau khi ăn tối, dễ buồn bực và cáu gắt. Về mặt thể chất, cơ thể giảm sức mạnh và sự linh hoạt, giảm khả năng làm việc, giảm sức mạnh và độ bền khi chơi thể thao. Ham muốn tình dục cũng giảm đi và khả năng cương của dương vật cũng bị giảm.
Những thay đổi của cơ thể sẽ từ từ, có thể kèm theo thay đổi về hành vi, tính tình. Hơn thế nữa, có thể có nhiều rối loạn khác như bệnh tim mạch, loãng xương. Biểu hiện của mãn dục nam xảy ra từ từ và kéo dài hàng chục năm.
Sang chấn về tâm lý, rượu, tai nạn, phẫu thuật, dùng thuốc, béo phì và nhiễm trùng có thể khởi đầu cho hiện tượng này.
Nguyên nhân mãn dục nam
Mãn dục nam thường kèm với nồng độ nội tiết tố sinh dục nam testosterone trong máu thấp.
Testosterone được sản xuất từ tinh hoàn và tuyến thượng thận, giúp tổng hợp protein, cần thiết cho hoạt động tình dục và làm cương dương vật. Nó cũng ảnh hưởng đến nhiều hoạt động chuyển hóa như: sản xuất tế bào máu trong tủy xương, tạo xương, chuyển hóa mỡ, đường, chức năng gan và làm tuyến tiền liệt to ra.
Hậu quả của testosterone thấp
- Giảm hoạt động tình dục.
- Thay đổi thói quen, cách cư xử, tâm lý, xúc cảm.
- Giảm khối lượng cơ, giảm sức mạnh cơ.
- Tăng khối lượng mỡ ở bụng và phần trên cơ thể.
- Loãng xương, đau lưng.
- Nguy cơ tim mạch.
- Teo tinh hoàn, vú to nam giới, và lông trên cơ thể thưa thớt
Những hậu quả này thường mất từ vài tháng đến vài năm để xuất hiện. Mãn dục nam ảnh hưởng đến chất lượng sống, gây nhiều tác hại lâu dài và tiềm tàng, nhất là nguy cơ tim mạch và loãng xương.
Làm thế nào để biết bị mãn dục nam
Mãn dục nam thường xảy ra ở nam giới trên 40 tuổi. Bạn hãy trả lời một số câu hỏi sau đây:
- Bạn có giảm ham muốn tình dục hay không?
- Bạn có thấy thiếu sức sống hay không?
- Bạn có giảm sức mạnh và độ bền của cơ bắp hay không?
- Bạn có cảm giác giảm bị chiều cao không?
- Bạn có cảm thấy giảm hứng thú với cuộc sống hay không?
- Bạn có buồn bực và cáu gắt hơn bình thường hay không?
- Khả năng cương của bạn có bị giảm không?
- Bạn có ghi nhận gần đây giảm khả năng chơi thể thao hay không?
- Bạn có hay buồn ngủ sau khi ăn tối không?
- Bạn có ghi nhận giảm khả năng làm việc trong thời gian gần đây hay không?
Nếu bạn trả lời có với câu hỏi số 1 hoặc số 7, hoặc với bất kỳ 3 câu hỏi nào khác, có thể là do nồng độ testosterone của bạn đã bị giảm.
Bạn nên đến bác sĩ nam khoa để được tư vấn và khám thêm
Chẩn đoán mãn dục nam
Mãn dục nam bị bỏ quên trong nhiều năm không được chẩn đoán một phần cũng vì triệu chứng mơ hồ và thay đổi tùy theo người. Một số người cũng không tự nhận là mình “yếu”. Các bác sĩ cũng không nghĩ rằng testosterone thấp lại là thủ phạm. Vì vậy, những yếu tố này thường hướng bác sĩ đến những bệnh lý khác như trầm cảm hoặc cho đây là tình trạng lão hóa của cơ thể và khuyên bệnh nhân nên chấp nhận.
Hiện nay, mọi việc đã thay đổi. Xét nghiệm máu có thể giúp chẩn đoán chính xác. Và việc điều trị sớm sẽ cải thiện sức khỏe và chất lượng sống của bệnh nhân. Xét nghiệm máu bắt đầu bằng đo độ nồng độ FSH, LH, và testosterone.
Mãn dục nam bẩm sinh và khởi phát ở trẻ em trai thường được nghi ngờ nếu các em dậy thì muộn hoặc có những sự phát triển bất thường. Mãn dục nam ở người trưởng thành thì dựa trên triệu chứng cơ năng hoặc dấu hiệu lâm sàng, tuy nhiên chúng thường không đặc biệt nên dễ bị bỏ qua. Nam thanh niên trẻ tuổi và tất cả nam giới trưởng thành bị mãn dục nam thường có tinh hoàn rất nhỏ. Nếu gặp dấu hiệu này, cần làm xét nghiệm máu ngay.
Xét nghiệm định lượng testosterone để chẩn đoán mãn dục nam được lấy máu vào buổi sáng. Xét nghiệm đo nồng độ testosterone huyết thanh toàn phần, và cùng lúc sẽ đo mức hormon FSH huyết thanh và LH huyết thanh.
Để xác định nguyên nhân mãn dục nam thứ phát, nên xét nghiệm nồng độ prolactin huyết thanh để sàng lọc u tuyến yên và độ bão hòa transferrin để sàng lọc bệnh quá tải sắt. Bệnh nhân dưới 60 tuổi có nồng độ testosterone toàn phần rất thấp (dưới 200 ng/dL), nồng độ prolactin tăng cao và có các triệu chứng của khối u tuyến yên như đau đầu, rối loạn thị giác thì ngay lập tức được chỉ định chụp CT cắt lớp hoặc chụp cộng hưởng từ MRI để chẩn đoán hình ảnh tuyến yên.
Điều trị mãn dục nam
Điều trị bổ sung testosterone là phương pháp hiệu quả để điều trị mãn dục nam. Nó có tác dụng làm tăng sức sống, tăng ham muốn tình dục, cải thiện khả năng cương, cải thiện tinh thần, giảm buồn rầu, giảm giận dữ, giảm kích thích và mệt mỏi… Khối lượng cơ cũng tăng, giảm mỡ. Sức mạnh và độ bền của cơ bắp cũng tăng. Giảm hao hụt khối lượng xương. Đặc biệt là giảm nguy cơ bệnh lý tim mạch. Những hiệu quả này thường được ghi nhận sau khoảng 3 – 6 tháng điều trị.
Tiêm bắp testosterone enathate 50 mg, 1 lần/tháng trong 4-8 tháng. Thanh niên trên 16 tuổi có thiếu hụt testosterone có thể dùng testosterone enanthate hoặc testosterone cypionate liều tăng dần từ 18-24 tháng với liều 50-100 mg (200 mg) mỗi 1 hoặc 2 tuần.
Testosterone có còn có gel 1% hoặc 1,62% (5-10g gel hàng ngày cung cấp từ 5 đến 10 mg testosterone) và dung dịch lăn nách (60 mg x 1 lần / ngày), thuốc ngậm dưới lưỡi (30 mg x 2 lần/ngày), dạng xịt mũi (một lần phun 5,5 mg trong mỗi lỗ mũi x 3 lần/ngày), Miếng dán testosterone…
Ngoài ra còn có dụng cụ cấy testosterone dưới da (75 mg/viên), dùng từ 4 – 6 viên tác dụng kéo dài 3-6 tháng.
Điều trị bổ sung testosterone thích hợp cho hầu hết mọi nam giới bị suy giảm nội tiết tố nam. Tuy nhiên, những người bị ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, bệnh gan, bệnh tim, phù, phì đại tuyến tiền liệt, bệnh thận, đái tháo đường không nên dùng.
Thay đổi lối sống để làm chậm mãn dục nam
Thay đổi lối sống theo hướng tích cực cũng góp phần cho việc dự phòng và điều trị thành công mãn dục nam. Bao gồm: chế độ ăn hợp lý, giảm thuốc lá và rượu, tập thể dục đều đặn, tránh và điều trị căng thẳng thần kinh (nếu có).
Để đặt lịch khám với các chuyên gia khoa Nam học – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, khách hàng có thể điền thông tin TẠI ĐÂY, hoặc liên hệ Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh:
Tại Hà Nội: 108 Hoàng Như Tiếp, phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội. Hotline: 1800 6858 Tại TP.HCM: 2B Phổ Quang, phường 2, quận Tân Bình, TP.HCM. Hotline: 0287 102 6789 Fanpage: sentayho.com.vn/benhvientamanh
