1. Mở đầu
Bạn đang đọc: Hoạt động trải nghiệm và một số yêu cầu đặt ra đối với trường sư phạm và sinh viên sư phạm
Trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể được phê duyệt tháng 12 năm 2018, hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục bắt buộc thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12. Ở bậc tiểu học, hoạt động này được gọi là hoạt động trải nghiệm, bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông được gọi là hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Việc đưa hoạt động trải nghiệm vào trong chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ góp phần thu hẹp khoảng cách giữa nội dung giáo dục với thực tiễn đời sống xã hội, là con đường gắn lý thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức và hành động. Học tập qua trải nghiệm giúp phát triển ở người học các năng lực và phẩm chất cần thiết để đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại, hướng tới mục tiêu mà UNESCO đã xác định: Học để biết, học để làm và học để chung sống.
Việc nâng cao năng lực thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm ở trường phổ thông hiện nay đã trở thành nhiệm vụ cấp thiết của người giáo viên. Do vậy, đối với các trường sư phạm và mỗi sinh viên cần nâng cao nhận thức về bản chất, đặc trưng của hoạt động giáo dục này nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới.
2. Nội dung
2.1. Hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông mới
2.1.1. Hoạt động trải nghiệm là gì?
Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục, dưới sự hướng dẫn của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động khác nhau của đời sống nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình.
Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục bắt buộc nên 100% học sinh được tham gia. Tham gia hoạt động các em có cơ hội huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng của các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống gia đình, nhà trường, xã hội, cơ hội khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết rung cảm trước cái đẹp của thiên nhiên và tình người, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu đối với quê hương đất nước, ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp của con người Việt Nam.
Tìm hiểu thêm: Hyaluronic acid (HA) là gì? Vai trò và nguồn thực phẩm chứa HA?
>>>>>Xem thêm: Onboarding là gì? Làm sao để onboarding nhân viên mới ấn tượng và hiệu quả
Như vậy, bản chất của hoạt động trải nghiệm là: học sinh được trải nghiệm, thể nghiệm, chiêm nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng, được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình và của bạn bè,… Từ đó, hình thành và phát triển cho các em những giá trị sống và các năng lực cần thiết.
2.1.2. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm
2.1.2.1. Hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm, chiêm nghiệm về kiến thức, kĩ năng, cảm xúc và kinh nghiệm của bản thân.
Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Học qua trải nghiệm giúp người học chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy ở người học tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.
Tìm hiểu thêm: Hyaluronic acid (HA) là gì? Vai trò và nguồn thực phẩm chứa HA?
>>>>>Xem thêm: Onboarding là gì? Làm sao để onboarding nhân viên mới ấn tượng và hiệu quả
2.1.2.2. Nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo mang tính tích hợp
Nội dung hoạt động trải nghiệm rất đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: giáo dục đạo đức, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị sống, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục môi trường, … Điều này giúp cho các nội dung giáo dục trở nên thiết thực hơn, gần gũi với cuộc sống đáp ứng được nhu cầu hoạt động của học sinh, giúp các em hình thành những phẩm chất và năng lực thích ứng với xã hội hiện đại.
2.1.2.3. Phạm vi tổ chức hoạt động trải nghiệm đa dạng, hình thức tổ chức phong phú.
Hoạt động trải nghiệm có thể tổ chức tại nhiều địa điểm khác nhau ở trong hoặc ngoài nhà trường như: lớp học, phòng đa năng, sân trường, viện bảo tàng, các di tích lịch sử và văn hóa, các danh lam thắng cảnh, cơ sở sản xuất,… hoặc ở các địa điểm khác bên ngoài trường học có liên quan đến chủ đề hoạt động. Các hoạt động được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như trò chơi, hội thi, diễn đàn, giao lưu, tham quan du lịch, sân khấu hóa, thể dục thể thao, câu lạc bộ,… Mỗi một hình thức hoạt động đều tiềm tàng trong nó những khả năng giáo dục nhất định.
2.1.2.4. Hoạt động trải nghiệm tạo điều kiện cho học sinh học tích cực và hiệu quả
Hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội cho học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân học sinh. Hoạt động trải nghiệm đòi hỏi sự tham gia tích cực của học sinh vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động: từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động; tạo cơ hội cho các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình bạn bè… Từ đó hình thành và phát triển cho các em những giá trị sống và các năng lực cần thiết.
2.1.2.5. Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh lĩnh hội những kinh nghiệm mà các hình thức học tập khác không thực hiện được
Lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử xã hội loài người và thế giới xung quanh bằng nhiều con đường khác nhau để phát triển nhân cách mình là mục tiêu quan trọng của hoạt động học tập. Tuy nhiên có những kinh nghiệm chỉ có thể lĩnh hội thông qua trải nghiệm thực tiễn. Thí dụ, phân biệt mùi vị, cảm thụ âm nhạc, niềm vui sướng hạnh phúc… những điều này chỉ thực sự có được khi học sinh được trải nghiệm với chúng. Sự đa dạng trong trải nghiệm sẽ mang lại cho học sinh nhiều vốn sống kinh nghiệm phong phú mà nhà trường không thể cung cấp thông qua các công thức hay định luật, định lý…
2.1.2.6. Hoạt động trải nghiệm đòi hỏi sự liên kết, phối hợp nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường
Hoạt động trải nghiệm có khả năng thu hút sự tham gia, phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường như: Ban giám hiệu nhà trường, các giáo viên, cán bộ Đoàn, Đội, cha mẹ học sinh, chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ở địa phương… Mỗi lực lượng giáo dục có tiềm năng, thế mạnh riêng. Do vậy, hoạt động trải nghiệm tạo điều kiện cho học sinh được học tập, giao tiếp rộng rãi với nhiều lực lượng giáo dục; được lĩnh hội các nội dung giáo dục qua nhiều kênh khác nhau.
2.2. Một số yêu cầu đặt ra đối với trường sư phạm và sinh viên sư phạm
Hoạt động trải nghiệm được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông mới với tư cách là hoạt động giáo dục bắt buộc thể hiện sự đổi mới về mục tiêu, nội dung và phương pháp giáo dục học sinh trong các nhà trường phổ thông và có sự khác biệt bản chất so với hoạt động ngoài giờ lên lớp trong chương trình giáo dục hiện hành.
Đáp ứng yêu cầu của thực tiễn này, các trường sư phạm cần phải rà soát, đổi mới chương trình đào tạo; mạnh dạn loại bỏ những tín chỉ không còn phù hợp, đưa kiến thức về hoạt động trải nghiệm vào chương trình đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông mới. Đồng thời các nhà trường cần thực hiện triệt để việc đổi mới phương pháp theo định hướng phát triển năng lực, gắn đào tạo ở trường sư phạm với thực tế giáo dục phổ thông, xác định mục đích đào tạo của nhà trường trước hết là phục vụ cho phát triển giáo dục phổ thông, đào tạo sinh viên sư phạm thành những nhà giáo dục có tâm, có tài và có trách nhiệm, có uy tín. Đặc biệt, các kiến thức lí luận về hoạt động trải nghiệm cần được đưa vào chương trình đào tạo với tư cách là một nội dung của một số học phần hoặc một học phần riêng biệt nhằm trang bị cho sinh viên những hiểu biết đúng đắn về hoạt động giáo dục này. Quan trọng hơn cả là tăng cường bồi dưỡng cho người học những năng lực cần thiết để có thể thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm một cách thành thục và sáng tạo.
Nhà trường sư phạm cũng cần tổ chức cho sinh viên được tham gia nhiều hơn nữa các hoạt động thực hành thực tế phổ thông, đặc biệt tạo điều kiện cho sinh viên được tham gia hoạt động trải nghiệm của bản thân và trực tiếp tham gia tổ chức Hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại các trường tiểu học, trung học. Khi sinh viên được trải nghiệm, được chiêm nghiệm thực tế, được quan sát… các em sẽ tích lũy kinh nghiệm, gắn lý luận với thực tiễn, hình thành những phẩm chất, năng lực nghề nghiệp cần thiết. Đây sẽ là điều kiện thuận lợi để sau khi ra trường các em có đủ hành trang của người giáo viên, có tâm lí sẵn sàng, có năng lực thiết kế và tổ chức được các hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học và trung học.
Bản thân mỗi sinh viên sư phạm cần ý thức sâu sắc về những thay đổi của chương trình giáo dục phổ thông mới, tăng cường tìm kiếm thông tin, tự trang bị và bồi dưỡng cho mình những kiến thức lí luận về hoạt động trải nghiệm; tích cực chủ động trong việc tham gia trải nghiệm các hoạt động của nhà trường phổ thông
3. Kết luận
Hoạt động trải nghiệm có vai trò quan trọng đối với sự phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Nâng cao nhận thức về hoạt động này là một yêu cầu bức thiết của các cơ sở đào tạo giáo viên hiện nay nhằm đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới. Yêu cầu này đặt ra nhiệm vụ về đổi mới nội dung đào tạo, phương pháp dạy và học trong các nhà sư phạm và ý thức, tâm huyết của mỗi sinh viên.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018).Chương trình giáo dục phổ thông- chương trình tổng thể, Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo.
[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Kỉ yếu hội thảo hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh phổ thông.
[3] Nguyễn Mậu Đức, Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Quang Linh (2016), Kĩ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học, Tài liệu chuyên đề bồi dưỡng giáo viên.
[4] Nguyễn Quốc Vương, Lê Xuân Quang (2018), Hướng dẫn tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học, (tập 1, 2), Nxb. Đại học Sư phạm, Hà Nội.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Trang Xuân
Bộ môn Tâm lý giáo dục và Công tác xã hội
- Prev
