* Xin cho biết, sách “Quốc văn giáo khoa thư” do ai viết và có giá trị ra sao mà nhiều người cao tuổi ngày nay vẫn thường hay nhắc đến? (Hoàng Ngọc, Thanh Khê, Đà Nẵng).
Bìa cuốn Quốc văn giáo khoa thư xuất bản năm 1938. Ảnh: Internet
– Quốc văn giáo khoa thư cùng với Luân lý giáo khoa thư là hai bộ sách giáo khoa do các ông Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Ngọc, Đặng Đình Phúc và Đỗ Thận biên soạn dùng cho cả ba lớp Đồng ấu, Dự bị và Sơ đẳng ở bậc tiểu học dưới thời Pháp thuộc. Đều là những học giả, nhà văn, nhà giáo dục nổi tiếng đương thời rất được tín nhiệm, các tác giả đã biên soạn bộ sách mang tính định hướng của một nền giáo dục.
Theo tác giả Trần Văn Chánh trong bài viết “Sách giáo khoa tiểu học thời Pháp thuộc” đăng trên Tạp chí Xưa & Nay, số 452 (tháng 10-2014), Quốc văn giáo khoa thư chia thành 2 quyển dành cho lớp Sơ đẳng (lớp Ba về sau) và lớp Dự bị (lớp Tư về sau hay lớp 2 ngày nay), Luân lý giáo khoa thư lớp Đồng ấu (lớp Năm về sau hay lớp 1 ngày nay). Sách được biên soạn trong tủ sách “Việt Nam Tiểu học Tùng thư” do Nha Học chính Đông Pháp xuất bản khoảng năm 1926 và được sử dụng vừa chính thức vừa rộng rãi trong suốt giai đoạn trước năm 1949.
Vẫn theo bài đã dẫn, Quốc văn giáo khoa thư bao gồm những bài học ngắn (chừng 1/3 đến nửa trang giấy in khổ 13x19cm), chủ yếu bằng văn xuôi nhưng thỉnh thoảng có chen vào vài bài văn vần do nhóm tác giả tự sáng tác hoặc lấy từ ca dao hay trích tác phẩm thơ của người xưa. Mỗi bài trước hết nêu Đại ý, Giải nghĩa (từ ngữ khó trong bài), rồi đến phần Bài tập và Làm văn. Nội dung bài học đa số kể những câu chuyện đơn giản dễ hiểu nhưng dễ gây xúc động lòng người, chú trọng đến việc giáo dục nhân cách, đạo đức cho học sinh tuổi nhỏ, nên hiệu quả giáo dục rất cao.
Luân lý giáo khoa thư gồm 50 bài học, chia làm 3 chương: (1) Bổn phận đối với gia tộc, với những bài như Yêu mến cha mẹ, Thờ phụng tổ tiên, Nghĩa gia tộc…; (2) Bổn phận đối với học đường, với những bài như Phải yêu mến thầy, Chuyên cần, Lòng tốt đối với bạn…; (3) Học trò tốt, học trò xấu, với những bài như Chọn bạn mà chơi, Đứa học trò xấu, Tính ương ngạnh… Mỗi bài học cũng là một câu chuyện kể ngắn, dưới có phần Giải nghĩa, Câu hỏi, rồi kết thúc bằng một câu Cách ngôn để chốt lại ý nghĩa tổng quát bài vừa học.
Cả hai sách này, vì giá trị giáo dục lâu bền của chúng, gần đây đã được nhiều nhà xuất bản (như Trẻ, Thanh Niên Văn Học…) cho in lại nên có thể tìm đọc dễ dàng. Nhà xuất bản Trẻ đăng trên trang web của mình “Lời giới thiệu ngắn” về cuốn Quốc văn giáo khoa thư như sau:
“Quốc văn giáo khoa thư cùng cuốn Luân lý giáo khoa thư hai cuốn sách xuất bản từ những năm 1930 – 1940, là một trong những cuốn sách giáo khoa tiếng Việt được dạy song hành ở các trường tiểu học Việt Nam trong suốt những thập niên thuộc nửa đầu thế kỷ XX. Qua đó cho thấy sự coi trọng vấn đề luân lý, đạo đức con người của người xưa, nó không chỉ là một môn học thông thường mà là một nội dung lớn xuyên suốt quá trình phát triển trí óc và tâm hồn trẻ thơ. Nay cuốn sách được tái bản lại, tuy một số nội dung không còn phù hợp hoàn toàn với quan điểm giáo dục hiện nay song xét về mặt ý nghĩa và giá trị giáo dục thì vẫn còn, xin trân trọng giới thiệu tới các bậc phụ huynh, quý thầy cô cùng các em học sinh các cấp tìm đọc và tham khảo”.
ĐNCT
