Một hình tượng rất quen thuộc đối với các bạn hướng dẫn viên và du khách nếu đã từng đến tham quan thánh địa Mỹ Sơn, bảo tàng Chăm Đà Nẵng hoặc các địa điểm văn hóa Chăm, nhưng cũng cực kì xa lạ nếu bạn nhìn thấy nó lần đầu, hôm nay City Tour Đà Nẵng chia sẽ đến các bạn về tín ngưỡng thờ hình tượng Linga và Yoni của người Champa cũng như ý nghĩa của hình tượng này
Hình tượng Linga và Yoni tại thánh địa Mỹ Sơn
Khi Ấn Độ giáo ra đời, theo thần thoại về Siva, thì vị thần này xuất hiện đầu tiên là một cột lửa hình dương vật. Sau này, con người đã biểu tượng hóa (Linga và Yoni) để thờ thần Siva, coi Linga là biểu hiện đặc tính dương, Yoni là biểu hiện đặc tính âm của thần. Dạng Linga kết hợp với Yoni hay còn gọi là Linga-Yoni được coi là biểu tượng sự sáng tạo của thần Siva. Ở dạng này, thần Siva còn được gọi là “Thần giấc ngủ”. Bộ phận sinh thực khí Linga -Yoni thường được thờ trong tháp Chăm, biểu tượng cho thần Siva và sự sinh sôi, phát triển.
Bạn đang xem: Linga và yoni là gì
Linga, Yoni không chỉ được tôn thờ ở Ấn Độ, mà còn được tôn thờ khá phổ biến ở các nước có sự tiếp thu và chịu sự ảnh hưởng của Ấn Độ giáo, trong đó có Chămpa lúc bấy giờ.
Linga và Yoni ở Chămpa có những đặc điểm riêng của nó và không ở đâu Linga -Yoni lại có số lượng nhiều, hình dáng đa dạng và kích thước lớn như ở Champa. Loại hình Linga, Yoni ở Chămpa có thể được coi là một trong những biểu hiện về sự ảnh hưởng sâu đậm văn hóa, tôn giáo của Ấn Độ mà Chămpa lại là biểu hiện mạnh mẽ nhất về Chămpa hóa những yếu tố văn hóa, tôn giáo tiếp thu được của Ấn Độ giáo.
Hình tượng Linga ở điêu khắc Chămpa có một đặc điểm gần như phổ biến là trên đầu Linga thường hơi bằng, trừ số rất ít có hình vòng cầu hoặc hình chóp. Linga có ba loại cơ bản. Loại chỉ là một khối bốn cạnh. Loại Linga có hai phần, phần trên là khối hình trụ tròn, phần dưới là khối bát giác hoặc khối vuông. Loại thứ ba gồm có ba phần, phần trên là khối hình trụ tròn, phần dưới là khối bát giác, ở phần dưới cùng là khối vuông. Loại thứ ba khá phổ biến ở điêu khắc Chămpa, là biểu thị ý niệm tôn thờ cả ba vị thần của Ấn Độ giáo (Brama, Visnu, Siva) còn được gọi là “Tam vị nhất linh”, trong chừng mực nào đó lại mang ý nghĩa nhấn mạnh yếu tố vương quyền ở Chămpa. Mặt khác, việc biểu thị Linga gồm ba phần như trên có thể còn mang ý nghĩa triết học của duy vật tự phát về sự giải thích quá trình phát sinh, phát triển và diệt vong của sự vật, cũng như việc quy tụ các vị thần thánh ba ngôi tối linh trong Ấn Độ giáo, là sự giải thích thế giới trong sự vận động với ba khuynh hướng tất yếu và căn bản là: sáng tạo (vật được sinh ra), bảo tồn (vật được tồn tại), hủy diệt (sự vật được biến đổi sang cái mới) của triết học Ấn Độ.
Ngoài ra Linga còn thể hiện loại hình có mặt người trên đỉnh, được gọi là Mukha-Linga. Hầu như trong điêu khắc Chămpa chỉ mới thấy một trường hợp, đó là Mukha-Linga ở trong lòng tháp chính Po klaun Garai và đó cũng có thể là hình tượng muốn biểu thị vua Po klaun Garai. Đối với trường hợp này, cho thấy sự biểu thị có hàm ý muốn nhấn mạnh sự kết hợp giữa vương quyền và thần quyền một cách chặt chẽ.
Hình tượng Yoni trong điêu khắc Chămpa cũng rất đa dạng, nhìn chung có các loại hình chính như loại khối hình chữ nhật hoặc gần khối vuông, loại hình khối tròn, được trang trí xung quanh hình cánh sen và đặc biệt Yoni loại khối tròn nhưng xung quanh lại trang trí hình ngực phụ nữ
Loại hình Linga ở Champa có nhiều loại hình và kiểu dáng khác nhau, trong đó bao gồm:– Linga hình khối trụ tròn: Tiêu biểu là các Linga trên Yoni ở tháp Hoà Lai, Linga trên Yoni ở tháp Pônagar (tháp giữa), Linga trên Yoni ở tháp B1 Mỹ Sơn, Linga Chánh Lộ, Linga ở Bằng An….- Loại hình khối, trang trí hình cánh sen: Linga ở Thủ Thiện, vòng quanh phía dưới Linga trang trí hình cánh sen cách điệu.- Loại Linga chỉ là một khối bốn cạnh: Phần dưới nhỏ, phần trên teo dần và chụm lại, giống như hình búp sen (Linga ở phía bắc tháp Pôrômê, có người cho là tượng Kút).- Loại Linga gồm có hai phần: Loại phần đầu là hình khối tròn, phần dưới là khối vuông, đó là Linga ở các tháp phía tây của nhóm đền Pônagar.- Loại Linga gồm hai phần: phần trên là khối trụ tròn, phần dưới là khối bát giác (loại này có ý kiến cho rằng thực ra nó có ba phần, phần khối vuông dưới cùng đã ngập vào trong Yoni).- Loại Linga có ba phần rõ rệt: Phần trên là khối hình trụ tròn, phần giữa là khối bát giác, phần cuối cùng gắn với Yoni là khối vuông. Loại này khá phổ biến ở Champa như Linga ở Bình Định, Linga ở Mỹ Sơn, ở Trà Kiệu, Linga ở Linh Thái. Nhưng trong điêu khắc đá Champa không thấy phổ biến loại Mu kha-Linga (dạng Linga có khuôn mặt thần Siva), chỉ có hai trường hợp là Linga trên Yoni ở trong lòng tháp chính Pô klông Garai (Phan Rang) và tháp Pô Sanư (Phan Thiết).
Loại hình Yoni ở Champa, giống như Linga, cũng rất da dạng:– Loại hình khối tròn trang trí hoa sen như Yoni ở tháp B1 Mỹ Sơn, ở Trà Kiệu, ở Linh Thái…-Yoni hình chữ nhật hoặc gần hình vuông như Yoni ở đền Pô Nư Kần, tháp Pônagar, thánh địa Mỹ Sơn, Trà Kiệu…- Loại Yoni đặc biệt: loại này cũng có hình khối tròn, nhưng xung quanh lại trang trí hình vú phụ nữ như Yoni tháp Mẫm, Yoni Sơn Triều.Thông thường Linga và Yoni kết hợp với nhau tạo thành một chỉnh thể gọi chung là Linga-Yoni. Đa số mỗi bệ Yoni, trên đó được thể hiện một Linga, nhưng trong điêu khắc Champa có trường hợp ở bệ được thể hiện trên đó nhiều Linga và đặc biệt hơn nữa là trên Yoni lại được thay thế Linga bằng hình người (hay thần) ngồi trên đó, như bộ Yoni ở tháp Mỹ Sơn G1, thể hiện một vị thần ngồi trên bệ bằng những cuộn rắn Naga – trên đầu có năm rắn Naga làm tán che trên bệ Yoni.
Thông thường Linga và Yoni kết hợp với nhau tạo thành một chỉnh thể gọi chung là Linga-Yoni. Đa số mỗi bệ Yoni, trên đó được thể hiện một Linga; nhưng trong điêu khắc Chămpa có trường hợp ở bệ được thể hiện trên đó nhiều Linga và đặc biệt hơn nữa là trên Yoni lại được thay thế Linga bằng hình người (hay thần) ngồi trên đó, như bộ Yoni ở tháp chính Po Naga Nha Trang, có thể đây là hình tượng nữ thần Po Naga.
Như vậy Linga và Yoni trong điêu khắc Champa rất đa dạng loại hình và có thể được hàm ý mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Chắc chắn không chỉ đơn thuần là biểu tượng của thần Siva theo cách nghĩ thông thường. Vì thế, vẫn còn có rất nhiều ý kiến khác nhau của việc giải thích về hình tượng Linga, Yoni trong điêu khắc sentayho.com.vnện nay ở khu trưng bày ngoài trời của Bảo tàng Lịch sử quốc gia đang trưng bày tượng LINGA – YONI, được làm bằng chất liệu đá cát, phục chế thế kỷ 9- thế kỷ 10, theo mẫu ở tháp Chiên Đàn, khu phế tích An Mỹ, xã Tam An, Phú Ninh, Quảng Nam.
Như vậy Linga và Yoni trong điêu khắc Chămpa rất đa dạng loại hình và có thể được hàm ý mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Chắc chắn không chỉ đơn thuần là biểu tượng của thần Siva theo cách nghĩ thông thường. Điều đó cũng đã nói lên rằng vì sao rất nhiều ý kiến khác nhau của việc giải thích về hình tượng Linga, Yoni trong điêu khắc ChămpaCó thể nói, thế giới thờ cúng linga và yoni ở Mỹ Sơn ngoài mặt giá trị nghệ thuật, di sản còn phản ánh cả một thế giới văn hoá tín ngưỡng hết sức đặc sắc của người Chăm xưa. Bởi đó là thế giới của thần linh, của sự mong ước sinh sôi nảy nở, hoà hợp âm dương, của năng lực sáng tạo và cũng là thế giới biểu tượng cho sự chính thống, quyền uy và vĩnh cửu của một vương triều đã tạo dựng nên nó. Đặc biệt, linga và thần Siva còn chính là hiện thân của đấng bảo hộ cho các triều vua Chămpa, và rất nhiều lí do khác nữa mà chúng ta chưa có cơ may được hiểu thấu ngọn ngành.
Tài liệu tham khảo :– Tìm hiểu bản sắc văn hóa Việt Nam (phần văn hóa Chăm) của Trần Ngọc Thêm.- Luận án Điêu khắc đá Chăm Pa (phần Linga) của Phạm Hữu Mý.
Với tài liệu tham khảo này, City Tour Đà Nẵng hy vọng các bạn hướng dẫn viên sẽ lưu lại cho mình những kiến thức nền tảng tốt nhất để hành nghề, giúp du khách hiểu hơn văn hóa lịch sử quê hương mình. Thân mến!
Đọc thêm các tài liệu khác tại city tour đà nẵng:
1 Tham gia Group Tài liệu thuyết minh du lịch2 Tài liệu thuyết minh về văn hóa người Champa tại Việt Nam3 Ý nghĩa và biểu tượng cổng Tam Quan4 Lịch sử hình thành 3 ngôi chùa Linh Ứng tại Đà Nẵng5 Lịch sử chùa Tam Thai tại Ngũ Hành Sơn6 Tài liệu Thuyết minh về tháp Xá Lợi7 7 sự hiểu lầm về đạo Phật ở Việt Nam8 Ý nghĩa số 7 trong đạo Phật (nằm giữa bài viết)9 Bài thuyết minh về đại nội Huế10 Download nhiều ebook lịch sử 11 Lược sử về cuộc đời Phật Thích Ca.12 Tam Thế Phật là ai và có ý nghĩa gì?13 Những địa danh vùng miền bị thay đổi và sai lệch14 Lịch sử thú vị của ngày lễ tình nhân15 Tài liệu lịch sử về đảo Cù Lao Chàm16 Tài liệu thuyết minh về sông Bến Hải – cầu Hiền Lương ở Quảng Trị17 Tín ngưỡng thờ môn thần (thần giữ cửa) ở Hội An18 Lịch sử về Rừng Dừa Bảy Mẫu tại Hội An19 Tour Huế 1 ngày từ Đà Nẵng20 Chuyện ăn uống của các vua Nguyễn21 Chuyện phòng the của vua Nguyễn22 Ý nghĩa của việc chắp tay trong đạo Phật23 Thuyết minh về Bắc Đế Trấn Vũ tại Chùa Cầu Hội An24 Lược sử đạo Thiên Chúa Giáo25 Tour phố cổ Hội An 1 ngày: 440.000 vnd/1 khách26 Tài liệu lịch sử Chùa Cầu ở Hội An27 Tài liệu thuyết minh lịch sử Phu Văn Lâu ở Huế28 Ý nghĩa niên hiệu của các vị vua triều Nguyễn29 Lịch sử cuộc đời 13 vị vua triều Nguyễn30 Lịch sử nhà thờ Chính Tòa Đà Nẵng31 Tài liệu về phong thủy kinh thành Huế32 Tài liệu về phong thủy đặc biệt của Đà Nẵng
Cảm ơn City Tour bằng cách click vào ngôi sao để đánh giá bài viết:
