Giao tế là kỹ năng cần thiết đối với mọi cá nhân, mọi thành viên của xã hội sống hợp quần. Chung quanh chúng ta, có những người được cho là “khéo giao tiếp.” Đó có thể là cô Loan lúc nào cũng nhỏ nhẹ, hay anh Tuấn luôn bình tĩnh dù phải nghe những lời chỉ trích, hoặc ông giám đốc Toàn biết sửa lỗi nhân viên bằng những lời từ tốn. Có những người khác lại mang tiếng “vụng về.” Thí dụ như cậu Khánh luôn cho rằng chỉ ý kiến của mình mới đúng, hay bé Thủy không bao giờ chấp nhận mình sai. Có những người mà chúng ta nhận định đơn giản là “vô duyên.” Họ đang nói chuyện này bỗng xọ sang chuyện khác. Họ cũng có thể nói mãi về một chủ đề, và nói đi nói lại những chi tiết đã nói rồi, dù những người chung quanh đã đi sang chủ đề khác. Họ có khi đứng quá sát người đối diện khiến ai cũng cảm thấy không gian cá nhân bị xâm phạm. Còn lại, đại đa số chúng ta có khả năng giao tiếp ở mức trung bình.
Bạn đang xem: Giao tế là gì
Sử dụng ngôn từ
Giao tế là kỹ năng phức tạp, đòi hỏi một cá nhân có nền tảng căn bản về nhiều kỹ năng khác. Trước tiên là khả năng sử dụng ngôn ngữ để truyền tải tư tưởng. Ngôn ngữ được sử dụng có thể là lời nói, dấu tay, chữ viết, hình ảnh, v.v.. Dù ở hình thái nào, ngôn ngữ mà một cá nhân sử dụng phải khiến người nghe hiểu được. Tiến trình giao tiếp bị trục trặc nếu người nghe không hiểu lối bày tỏ của người nói. Thí dụ, bé Mai nói ngọng nên mẹ không hiểu bé muốn ăn gì, bé Khôi ra dấu bằng tay nhưng người bạn – vì không hiểu ngôn ngữ ra dấu tay – nên tròn mắt nhìn, bà Trúc nói nhanh và nhiều khiến con bà không kịp nhớ những gì bà dặn…
Tiếp thu ngôn từ Sử dụng ngôn từ là yếu tố tiên phong, thì tiếp thu ngôn từ sẽ là yếu tố sau đó. Một cá thể phải hiểu được lời nói hay câu hỏi của người đối lập để câu truyện hoàn toàn có thể liên tục. Bé Hiền phải hiểu câu hỏi “ Con muốn mặc áo đầm hay quần jean ? ” của mẹ để hoàn toàn có thể cùng mẹ chọn áo quần bé thích. Bé Khôi, khi được hỏi cùng câu hỏi, lẽ ra phải cười vì biết mẹ đang có ý ghẹo mình. Bé Khôi hoàn toàn có thể vấn đáp : “ Con là con trai mà ! ” Khả năng tiếp thu ngôn từ ở mức độ cao hơn còn có những lời nói ví von, mang nghĩa bóng … Anh Đức nghe mẹ khen : “ Gớm, con trai mẹ giờ đây nấu cơm giặt giũ giỏi thế nhỉ ! ” Biết đâu bà mẹ đang không dễ chịu khi thấy cậu con trai cưng phải xuống nhà bếp thao tác nhà. Đoán biết âm giọng, từ ngữ Đoán biết âm giọng, từ ngữ của người nói là kiến thức và kỹ năng quan trọng. Anh Đức hoàn toàn có thể biết mẹ mình đang khen anh và vui thực lòng, hay đang không dễ chịu, qua âm giọng của bà. Trẻ con biết nghe âm giọng cha mẹ, thầy cô mà đoán ra chúng đang ngoan ngoãn hay đang bị khiển trách. Một em bé tự kỷ hoàn toàn có thể khóc hay tỏ ra sợ sệt, bịt tai, chạy trốn khi nghe giọng nói nghiêm khắc của cô giáo hay ba mẹ. Các cô cậu học cấp 3 hoàn toàn có thể “ lạnh gáy ” khi nghe những từ “ anh, chị, cô, cậu ” như trong câu “ Bây giờ anh 17 tuổi, anh còn nghe lời chúng tôi không ? ” hay “ Cô bao nhiêu tuổi mà cô dậy khôn cha mẹ ? ” Tuy nhiên, cũng chữ “ anh, chị ” được dùng bằng âm giọng ôn tồn, những em sẽ thấy được tôn trọng : “ Nay anh đã lớn, ba mẹ mong anh sẽ giúp ba mẹ kèm những em học ở nhà. ” Giao tiếp mắt Vì giao tế cần ngôn từ, giao tế cũng cần năng lực tiếp xúc mắt khi trò chuyện. Có vẻ như đây là kỹ năng và kiến thức người ta sinh ra đã có, không cần ai dậy. Thực sự, với đại đa số tất cả chúng ta, đúng là việc nhìn vào mắt người đối lập là những gì không ai phải dậy. Đứa bé được mẹ ôm trong tay, ở vài tháng tuổi, đang bú mẹ mà mắt cứ nhìn chăm chăm vào mặt mẹ. Rồi ở tuổi biết lẫy, biết bò, chập chững đi … đứa bé luôn nhìn vào mắt cha mẹ khi đòi bồng ẵm, khi nhõng nhẽo, nũng nịu, hay khi xin đồ chơi này, thức ăn kia … Đúng là không ai dậy đứa bé sơ sinh kia phải nhìn vào mắt người đối lập, và có vẻ như như đó là những gì tạo hóa đã ban cho mỗi bào thai. Các nhà trình độ tin rằng trẻ con nhìn mắt người lớn thứ nhất là để nhu yếu, yên cầu. Sau đó, chúng quan sát người chung quanh tiếp xúc với chúng, và hiểu rằng mắt nhìn mắt là một quy luật của giao tế : phải nhìn nhau để tỏ ra đang nghe nhau, chú ý quan tâm đến nhau ; và không nhìn hoàn toàn có thể là biểu tỏ của làm ngơ, giận dỗi … Khả năng ghi nhớ những dữ kiện nghe được Rất nhiều khi, trong tiếp xúc, tất cả chúng ta nhận được thông tin dồn dập. Người hỏi hoàn toàn có thể hỏi một câu hỏi sau khi đưa ra hơn một dữ kiện : “ Vào thứ Năm tuần tới, khoảng chừng 8 hay 9 giờ sáng, con hoàn toàn có thể đón dì Út rồi đưa mẹ và dì Út lên nhà bác Hai không ? ” Người nghe phải nhớ những dữ kiện này để hoàn toàn có thể tổng hợp và nghiên cứu và phân tích chúng trước khi đưa ra câu vấn đáp. Người nói thường bắt đầu tư tưởng của mình bằng câu thứ nhất, và hoàn toàn có thể chấm hết ở câu thứ năm, thứ sáu. Người nghe phải nhớ và thống kê những thông tin của người nói để đáp lời cho thích hợp. Trong khuôn khổ một buổi đàm đạo hay tranh luận, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể gặp khó khăn vất vả vì dữ kiện và thông tin tràn ngập, vượt quá mức mà trí nhớ tất cả chúng ta hoàn toàn có thể kịp ghi lại ( vì cùng lúc não còn phải nghiên cứu và phân tích và phán đoán ). Lúc ấy, tất cả chúng ta sẽ dựa trên giấy bút để lấy nốt, ghi phác lại, hay tốc ký. Trí hiểu tổng quát Giao tế đương nhiên cần trí hiểu tổng quát. Thí dụ, để biết chào hỏi cho thích hợp, một cá thể phải biết đoán định quan hệ họ hàng : đây là bác, tức anh của ba / má ; đây là bà, là mẹ của ba / má hay là chị / em của bà nội / bà ngoại, v.v.. Nếu người đối lập không có quan hệ họ hàng, năng lực đoán định vẫn thiết yếu : tôi chào cụ vì người ấy ở tuổi trên cả ông bà tôi, tôi chào cô vì người này có vẻ như trẻ hơn cha mẹ tôi. Nếu cô gái này ở tuổi của tôi hoặc nhỏ hơn tôi một chút ít, tôi hoàn toàn có thể gọi bằng cô hay ngay cả bằng chị. Khi gặp gỡ cấp trên, cấp dưới, lối xưng hô trở nên khách sáo hơn, và năng lực giao tế của một cá thể yên cầu cá thể ấy phải xưng “ tôi. ” Tuy nhiên, cũng chính năng lực giao tế ở nơi thao tác được cho phép một cá thể hoàn toàn có thể xưng tên hay xưng “ anh, ” “ cô, ” “ bác ” … nếu quan hệ thao tác thân tình và đủ an toàn và đáng tin cậy. Cô thư ký Quỳnh, trong những ngày đầu tại hãng xưởng mới, hoàn toàn có thể xưng “ Quỳnh ” với cô gái vấn đáp điện thoại thông minh ngồi bên cạnh, nhưng sẽ xưng “ tôi ” với chàng trai trưởng phòng kế hoạch ở gần tuổi của cô, và xưng “ em ” với chị trưởng phòng nhân sự. Nếu khéo giao tế, Quỳnh sẽ biết rằng xưng “ tôi ” với cô gái vấn đáp điện thoại cảm ứng hoàn toàn có thể khiến Quỳnh có vẻ như kiêu ngạo và xa cách, trong khi xưng “ em ” với chàng trai trưởng phòng kế hoạch sẽ làm cô bị hiểu nhầm là sàm sỡ. Quan sát và nghiên cứu và phân tích Giao tế cũng yên cầu một cá thể biết quan sát và nghiên cứu và phân tích. Chi thấy mặt mẹ không vui, miệng mẹ không hôn, tay mẹ không ôm, Chi hiểu mẹ đang giận. Khả năng nghiên cứu và phân tích sẽ cho Chi biết rằng hồi sáng Chi khóc khi vào lớp, rồi Chi còn kéo tóc bạn để cô giáo phải kêu cho mẹ. Với tất cả chúng ta, trong quốc tế người lớn, tất cả chúng ta liên tục quan sát người chung quanh để đoán định tình cảm, ý muốn … của họ. Tôi được anh chị B mời đến nhà đàm đạo vấn đề đáng tiếc khi con tôi và con anh chị B đánh nhau tại trường. Tôi bước vào nhà và thấy mặt chị B lạnh như tiền. Anh B ngồi sẵn ở phòng khách, chân bắt chéo, và chỉ khẽ gật đầu để đáp lời mời của tôi. Tôi hoàn toàn có thể hiểu ngay anh chị B đang cho rằng lỗi trọn vẹn ở con tôi. trái lại, nếu cả hai anh chị cùng ra cửa đón tôi với những nụ cười và lời chào nồng nhiệt, tôi biết tôi hoàn toàn có thể thuận tiện cùng anh chị thông cảm và giúp hai đứa trẻ tân tiến. Khả năng quan sát này có vẻ như thiếu đi ở một số ít cá thể. Nói cách khác, kỹ năng và kiến thức đọc vẻ mặt, cử điệu … hình như không phải ai cũng có. Bé Nhân không biết rằng bà ngoại mệt nên mới nằm liệt trong giường, bé vô tư đòi bà bế bé ra chợ. Chị Hoa cứ huyên thuyên kể chuyện con mình nhận bằng khen, và không nhận ra ánh mắt thoáng buồn của người bạn có đứa con chậm tăng trưởng. Những cá thể quan sát giỏi thường có năng lực chỉnh sửa lời nói và thái độ của mình. Bé Mi đang líu lo : “ Bố ơi, bố ơi, bố có nghe con không ? Bà cho con trái táo đẹp quá đây này ! Bố nhìn này … ” và bỗng yên lặng rón rén ra khỏi phòng khi thấy bố bé đang nghe điện thoại cảm ứng. Cũng bé Mi, Mi nhiệt huyết kể “ Con gấu trèo lên cây này mẹ, nó lấy đá ném vào anh của nó. ” Khi thấy mẹ tròn mắt nhìn mình, Mi có năng lực sửa lại câu truyện : “ Nó dọa thế thôi mẹ ạ. Nó đùa đấy mà ! Gấu đâu có đánh anh, mẹ nhỉ ! ”
KỶ NĂNG GIAO TẾ VÀ TRẺ EM TRONG PHỔ TỰ KỶ
Nhóm trẻ nhỏ trong phổ tự kỷ, từ dạng nặng đến dạng nhẹ ( Asperger ), thiếu năng lực giao tế. Điều này có lẽ rằng không khó hiểu nếu biết rằng năng lực giao tế là tổng hợp của rất nhiều kỹ năng và kiến thức, từ đơn thuần như phát âm chỉ một từ hay đoán nét mặt buồn / vui, đến phức tạp như hiểu lời nói bóng gió hay tỏ ý không hài lòng một cách tế nhị. Các em tự kỷ hay Asperger thường bị hiểu nhầm là đứa trẻ kỳ quặc ( vì không nhìn mắt người đang nói với mình ), hoặc đứa trẻ được chiều chuộng quá mức ( vì òa khóc khi mới nghe nửa lời chỉ trích ). Rất nhiều những ánh mắt chiếu vào những em với lời bình phẩm như “ mất dậy, ” “ quá hư, ” hay ngay cả “ khùng khùng điên điên ” … khi những em có những thái độ tiếp xúc không thích hợp ở chốn công cộng. Ngay cả bậc cha mẹ, thương con vô cùng, cũng có khi thấy mình trọn vẹn không hiểu nổi vì sao con lại hoàn toàn có thể cào cấu mặt mẹ chỉ vì không lấy được con gấu yêu dấu. Không ít khi cha mẹ quá bất ngờ : “ Sao bé lại không hiểu rằng khi chơi game không phải khi nào bé cũng phải thắng ? ” Hay “ Sao tôi đã nỗ lực nói mãi mà cháu ở nhà vẫn không nhìn mắt tôi khi tôi nói ? ” Điều khó khăn vất vả là rối loạn tự kỷ đã lấy đi năng lực của những em để quan sát và học năng lực giao tế từ người chung quanh. Các em vẫn thấy anh, chị, em của mình bị phạt vì đánh người khác, nhưng những em không rút được Tóm lại để chính những em không nên đánh ai. Các em tận mắt chứng kiến bạn A bị phạt ngồi khoanh tay trên ghế vì xé vở của bạn, nhưng những em trực tiếp để đừng xé vở của ai. Các em Asperger, dạng tự kỷ nhẹ, liên tục nghe những bạn trò chuyện với nhau, nhưng không bắt chước được một câu để chính mình bắt chuyện với ai. Những năng lực giao tế cho nên vì thế cần được dậy cho những em tự kỷ hay Asperger như những bài học kinh nghiệm thuộc lòng, cũng giống như tất cả chúng ta dậy 2 cộng 2 là 4, hay hình có ba cạnh mang tên tam giác. Tuy nhiên, tất cả chúng ta cũng hiểu rằng ngôn từ, tình cảm và lối biểu tỏ của con người phong phú và biến hóa muôn cách, trong khi kiến thức và kỹ năng 2 cộng 2 là 4 là loại kỹ năng và kiến thức bất di bất dịch. Do vậy, dậy năng lực giao tế gian truân hơn dậy cộng trừ nhân chia. Hơn nữa, năng lực giao tế qua những bài học kinh nghiệm chỉ có hiệu suất cao nhất định nếu một cá thể tự kỷ hay Asperger không tăng trưởng được năng lực trực tiếp và khái quát hóa.
KẾT LUẬN
Giao tế đúng là năng lực phức tạp, vì những đề mục nhỏ trên đây chỉ là một phần của giao tế. Để thành công xuất sắc trong giao tế, một cá thể còn cần nhiều những kiến thức và kỹ năng khác. Vì mục tiêu của bài viết hướng đến năng lực giao tế mà tất cả chúng ta cần giảng dạy cho những em chậm tăng trưởng, Down, tự kỷ, Asperger … chúng tôi xin gợi ý phân loại những kiến thức và kỹ năng này như sau : Làm theo mệnh lệnhChấp nhận lời chỉ trích, góp ýChấp nhận câu trả lời “không”Giữ bình tĩnhKhông đồng ýYêu cầu được giúp đỡXin phépThuận thảo với người khácXin lỗiTrò chuyệnKhenNhận lời khenNghe người khác nóiChân thậtTỏ lòng thông cảmTự giới thiệu Làm theo mệnh lệnhChấp nhận lời chỉ trích, góp ýChấp nhận câu vấn đáp “ không ” Giữ bình tĩnhKhông đồng ýYêu cầu được giúp đỡXin phépThuận thảo với người khácXin lỗiTrò chuyệnKhenNhận lời khenNghe người khác nóiChân thậtTỏ lòng thông cảmTự ra mắtTrong những phần sau của loại bài này, 16 kiến thức và kỹ năng trên đây sẽ được đàm đạo đi kèm những gợi ý để cha mẹ dậy cho những em bé tự kỷ / Asperger hay chậm tăng trưởng.
Phần II
1)Làm theo mệnh lệnh
Kỹ năng làm theo mệnh lệnh trong bài viết này không nhắm đến thói quen nhắm mắt vâng lệnh trên, hay cúc cung tuân lời chủ mà xã hội vẫn coi là phản ứng thụ động của kẻ yếu thế, hèn nhát. Làm theo mệnh lệnh ở đây là thái độ cộng tác tích cực tại mái ấm gia đình, trong lớp học, ngoài xã hội. Làm theo mệnh lệnh hoàn toàn có thể coi là bài học kinh nghiệm mang tính xã hội đầu đời mà em bé nào cũng được học. Lơ ngơ vài tháng tuổi, bé đã nghe mẹ nói đi nói lại bên tai : “ Đến giờ rồi, bé con bú nhé ! ” hay “ Trưa nóng, mẹ tắm mát cho con này ! ” Khi biết bò, bé hoàn toàn có thể đã nghe : “ Đừng bò vào gầm bàn, đụng đầu đấy ! ”, “ Con bò lại đây nào ! ” Lúc chập chững đi, những câu khuyến khích : “ Cố lên nào, bước bước nữa đi con ! ” hay “ Ba đây nè, con bước lại với ba ! ” cũng là những mệnh lệnh. Kỹ năng làm theo mệnh lệnh thường là bài học kinh nghiệm tiên phong cho trẻ tự kỷ hay chậm tăng trưởng vì năng lực này thiết yếu để một học viên trở nên thành viên tích cực của lớp : bé A cần nín khóc, bé B nên thôi nhẩy trên bàn, bé C phải làm viết cho xong bài tập viết …
Kỹ năng làm theo mệnh lệnh còn là căn bản để các em học sinh trong lớp đón nhận kiến thức mới: “Bây giờ chúng ta học toán. Các em mở sách trang 3 nhé. Các em có thấy hình đầu tiên không? Đếm cho cô xem trong hình ấy có bao nhiêu trái cam?”
Với những em tự kỷ / chậm tăng trưởng, làm theo mệnh lệnh được sử dụng nhiều vì đây cũng là phương cách để dậy danh từ hay giới từ ở Lever cơ bản nhất : “ Để bút chì lên hộp màu xanh, ” “ Lấy cái thìa bỏ vào ly màu đỏ, ” “ Các con lấy màu nâu và tô con gấu cho cô, rồi lấy màu vàng tô mặt trời ! ” hay “ Ai biết hát Bé Lên Ba thì dơ tay lên nào ! ” Với những em có trình độ khá hơn, mệnh lệnh ngày càng tăng mức phức tạp : “ Các em dở trang 12, và làm những bài tập có số chẵn. Bài số lẻ ngày mai tất cả chúng ta mới làm ! ”
Dậy bé làm theo mệnh lệnh
Bậc cha mẹ hoàn toàn có thể luyện cho con em của mình năng lực này tại nhà. Điều tế nhị là nhận ra trình độ của những em : bé biết tên đồ vật nào, bé biết bao nhiêu sắc tố / hình dạng, bé hoàn toàn có thể nghe câu nói dài bao nhiêu chữ, bé cần được nghe một câu nói nhắc lại bao nhiêu lần. Bài học sẽ không làm cho bé tức giận hay quá tải nếu được soạn dựa trên những đồ vật bé đã biết rành rẽ. Xin quan tâm, vì mục tiêu là để luyện năng lực làm theo mệnh lệnh, tất cả chúng ta chỉ chọn những đồ vật bé đã biết. Nếu mục tiêu để lan rộng ra vốn từ, tất cả chúng ta mới chọn những gì bé chưa biết. Khi đã có list những gì bé biết tên, những bạn hoàn toàn có thể chọn ra 5 hay 6 vật một lần ( nhiều vật phẩm hoàn toàn có thể làm cho bé chia trí ). Bạn hãy soạn sẵn những mệnh lệnh để có đọc chúng cho con một cách xuông xẻ và lập lại y hệt như đã đọc. Những mệnh lệnh này có số chữ dài bằng số chữ mà bé hoàn toàn có thể nghe và hiểu. Ngoài ra, từ ngữ sử dụng trong mệnh lệnh cũng nên nằm trong vốn từ bé đã có.
Thí dụ, bạn chọn được cái muỗng, cái bát, bút màu vàng, chiếc kẹp tóc, và cái lược, bạn có thể soạn sẵn những mệnh lệnh như: đưa mẹ cái bát, bỏ bút màu vào bát, lấy kẹp tóc để lên đầu con, bỏ cái lược xuống đất, v.v..
Bạn hoàn toàn có thể thấy rằng mỗi câu trên đây có khoảng chừng 3 chi tiết cụ thể. Thí dụ “ đưa mẹ cái bát, ” tất cả chúng ta có đưa, mẹ, và cái bát. Số mệnh lệnh này sẽ tăng lên tùy theo trình độ của bé. Sau này, có những mệnh lệnh phức tạp hơn như : “ Để cái xe màu đỏ lên cái hộp màu tím, rồi lấy tay trái sờ lên vai phải ! ” Phần lớn trẻ nhỏ khi mới tập bài tập làm theo mệnh lệnh sẽ cần được nghe lại mệnh lệnh nhiều lần. Có em chỉ nghe hai lần là làm được, có em cần đến 5 lần. Chúng tôi dựa trên kinh nghiệm tay nghề để đề xuất nhiều nhất là 5 lần. Ở lần ở đầu cuối, người dậy sẽ cầm tay bé để triển khai mệnh lệnh thay vì liên tục chờ đón bé. Vì bài học kinh nghiệm làm theo mệnh lệnh cũng còn hoàn toàn có thể dùng để dậy những ý niệm khác, kỳ vọng những bạn sẽ không khiến cho bài học kinh nghiệm trở nên phức tạp quá trình độ của bé. Một bài học kinh nghiệm quá trình độ hoàn toàn có thể làm cho bé quá tải, làm cho người dậy tuyệt vọng, và không mang lại hiệu suất cao mong ước. Nếu muốn dậy những ý niệm khác, chúng tôi ý kiến đề nghị những bạn soạn bài theo những chủ đề khác nhau, thí dụ : giới từ ( học về bên trên, dưới, trái, phải, cạnh, sau, trước … ), danh từ ( những vật bé cần biết tên như bộ phận khung hình, vật dụng trong khung cảnh mái ấm gia đình, trường học …, số, chữ … ), động từ ( dơ tay, đi, ngồi, nghiêng đầu, nhắm mắt … ), vân vân. Khi khởi đầu bài học kinh nghiệm cho bé, hãy bảo vệ là khung cảnh chung quanh yên bình và không làm bé chia trí. Bạn cũng nên được cho phép bé được nghỉ dãn xả giữa giờ bằng một vòng đi bộ quanh vòng, uống một hớp nước … Khi bé tỏ vẻ phẫn nộ vì nét mới mẻ và lạ mắt hay độ khó của bài, bạn hoàn toàn có thể cắt ngắn bài học kinh nghiệm ở những lần đầu. Khi đọc một mệnh lệnh cho bé, bạn hoàn toàn có thể cầm lấy hai tay bé và mắt nhìn mắt để giúp bé chú ý quan tâm vào lời bạn. Khi mệnh lệnh đã được đọc xong, bạn thả tay bé ra để bé bắt thi hành mệnh lệnh. Nếu cần, bạn hoàn toàn có thể giúp bé nhắc lại mệnh lệnh này. Dậy bé xin “ Mẹ / Ba đọc lại đi ” cũng thiết yếu để sau này vào lớp bé biết cho thầy cô hiểu rằng bé cần họ nhắc lại mệnh lệnh.
2) Chấp nhận lời chỉ trích, phê bình
Chấp nhận lời chỉ trích, phê bình ? Có vẻ như tất cả chúng ta đang nói đến tính khiêm nhu của người lớn. Điều này cũng chẳng sai. Không thiếu những khoảng thời gian ngắn tất cả chúng ta thấy “ nóng mặt ” vì lời nói của người đối lập. Món ăn vừa nấu xong, chồng bảo : “ Nêm hơi thiếu ngọt ! ” Nhà vừa sơn xong, vợ chép miệng : “ Giá mà màu vàng nhạt hơn sẽ đẹp hơn ! ” Những lời chỉ trích đưa ra ở chỗ đông người còn khó nghe hơn, thí dụ như khi tất cả chúng ta bị phê bình trong cuộc họp, giữa khi vui tươi với bè bạn, trong bàn tiệc, vân vân. Với đa phần trẻ nhỏ, việc đồng ý lời phê bình không phải là điều khó khăn vất vả. Các em vẫn hoàn toàn có thể bình tĩnh nghe mẹ la, ba mắng, ông bà rầy. Các em cũng thường nghe bạn chê : “ Bạn tô mầu xấu thế ! ” hay “ Áo của bạn không đẹp bằng áo của mình ! ” Khi cô giáo chấm điểm và phê bình bài những em trước lớp, không có nhiều những trường hợp những em thút thít, bắt đền, khó chịu. Với những em tự kỷ, đồng ý lời phê bình là điều khó khăn vất vả không phải vì những em tự ái, cũng không vì những em chủ quan, mà đơn thuần chỉ là những lời nói ấy mang âm giọng và ý nghĩa xấu đi. Những em có trí hiểu cao hơn một chút ít không dễ chịu với lời chỉ trích, phê bình vì hiểu rằng người nói không gật đầu những gì những em đang thực thi. Các nhà trình độ tin là những em mang hội chứng Asperger có năng lực hiểu rằng lời phê bình là tiền đề của những thay đổi : “ Trọng, bài làm của em thiếu phần tóm tắt đại ý. Em nên làm thêm rồi nộp lại cho cô ! ” hay “ Mỹ ơi, con xô bạn là xấu ! Con phải xin lỗi bạn thay vì bỏ đi như vậy ! ”
Dậy bé chấp nhận lời chỉ trích, phê bình
Các em bé tự kỷ nên học năng lực này một cách máy móc : “ Khi ba mẹ, ông bà hay cô giáo la rầy, con phải nghe ! ” hay “ Ba mẹ dậy, con không được khóc la ! ” Các em Asperger hay chậm tăng trưởng hoàn toàn có thể có năng lực nghe bạn lý luận : “ Cô giáo nói con phải làm lại bài vì con viết chữ quá ẩu tả. Cô giáo nói đúng, con sai ! Khi mình sai, mình phải sửa. Khóc không phải là thái độ thích hợp ! ” Ngoài ra, rất nhiều em bé Asperger trở thành tiềm năng chọc ghẹo của bè bạn. Lời phê bình ác ý trong trường hợp này không nên được gật đầu, mà bạn phải dậy những em đối phó. Với lời phê bình có tính tích cực, vì trẻ nhỏ mang rối loạn Asperger hay chậm tăng trưởng có năng lực nhận xét và kiểm soát và điều chỉnh cử chỉ, điệu bộ của mình, bạn hoàn toàn có thể dậy những em : Cố gắng giữ bình tĩnh khi nghe người khác phê bình. Hít một hơi thở sâu nếu cần.Đừng để lộ vẻ mặt giận dữ vì thái độ ấy chỉ khiến người lớn bực mình thêm.Nếu cần đối đáp, hãy giữ giọng nói nhỏ nhẹ. Đừng la lối. Đừng khóc lóc.Nếu không hiểu vì sao mình bị chỉ trích, các em có thể hỏi lý do, hoặc bàn thảo với những người lớn khác. Cố gắng giữ bình tĩnh khi nghe người khác phê bình. Hít một hơi thở sâu nếu cần. Đừng để lộ vẻ mặt khó chịu vì thái độ ấy chỉ khiến người lớn bực mình thêm. Nếu cần đối đáp, hãy giữ giọng nói nhỏ nhẹ. Đừng la lối. Đừng thút thít. Nếu không hiểu vì sao mình bị chỉ trích, những em hoàn toàn có thể hỏi nguyên do, hoặc bàn luận với những người lớn khác .Với những lời chọc ghẹo ác ý, hãy dậy những em đối đáp khôn ngoan và bình tĩnh : Soạn sẵn một số câu để các em học thuộc lòng và sử dụng: “Bạn không được quyền nói về mình như thế!”, “Tôi sẽ không tiếp tục chơi với bạn lúc này,” “Tôi sẽ báo với cô giáo về lời nói của bạn,” v.v..Tìm giáo viên hay phụ huynh của người bạn chọc ghẹo mình để đề nghị họ can thiệp. Cố gắng không khóc, không tỏ ra giận dữ vì những thái độ ấy chỉ làm cho những người bạn xấu miệng thích thú.Nói ngay với ba mẹ về những gì xảy ra tại trường để ba mẹ yêu cầu nhà trường can thiệp. Soạn sẵn một số ít câu để những em học thuộc lòng và sử dụng : “ Bạn không được quyền nói về mình như vậy ! ”, “ Tôi sẽ không liên tục chơi với bạn lúc này, ” “ Tôi sẽ báo với cô giáo về lời nói của bạn, ” v.v.. Tìm giáo viên hay cha mẹ của người bạn chọc ghẹo mình để đề xuất họ can thiệp. Cố gắng không khóc, không tỏ ra tức giận vì những thái độ ấy chỉ làm cho những người bạn xấu miệng thú vị. Nói ngay với ba mẹ về những gì xảy ra tại trường để ba mẹ nhu yếu nhà trường can thiệp .
3) Chấp nhận câu trả lời “không”
Đây cũng là kiến thức và kỹ năng mà không hẳn người lớn đã toàn hảo. Câu vấn đáp “ không ” là câu xác lập rằng quan điểm hay ý kiến đề nghị của tất cả chúng ta không được chấp thuận đồng ý. Thường thì tất cả chúng ta đối phó với câu vấn đáp “ không ” thuận tiện hơn những lời phê bình lê dài năm bảy đoạn văn, gồm những từ ngữ sắc bén gây mất lòng. Các em bé thường hay đáp vấn đáp khước từ của cha mẹ với chữ “ không ” bằng cách nũng nịu, thút thít, năn nỉ. Có em khóc cho đến khi cha mẹ đổi ý mới thôi. Có em khóc òa rồi thôi. Có em hai ba hôm sau lại năn nỉ ỉ ôi. Các em tự kỷ không có kiến thức và kỹ năng điều đình để năn nỉ. Các em thiếu năng lực ngôn từ để lèo nhèo xin cho bằng được. Các em cũng không biết làm nũng, phụng phịu để yên cầu. Các em sử dụng đòn thế duy nhất : khóc ! Hung hăng hơn, những em dẫy đạp, lăn xuống đất, cào cấu người khác, làm đau chính mình … Lý do : “ không ” đồng nghĩa tương quan với việc quan điểm của những em bị phủ nhận. Thế giới riêng có cánh cửa nhỏ của những em tự kỷ khiến những em đóng khung trong ấy, và không hiểu những quy lệ của mái ấm gia đình, lớp học cũng như xã hội chung quanh. Những gì khác với quốc tế của những em, mà chữ “ không ” là một, đều hoàn toàn có thể là ngòi châm một cơn bùng nổ.
Dậy bé chấp nhận câu trả lời “không”
Việc dậy những em đồng ý câu vấn đáp “ không ” trở nên thiết yếu để những em hòa hợp được cùng quốc tế mà những em đang sống với. Câu vấn đáp “ không, ” cách nào đó, cũng tựa như với lời phê bình và chỉ trích trong ý niệm chúng trái với mong đợi của những em. Cách huấn luyện và đào tạo cũng tựa như. Với những em bé, bạn nên tập cho những em quen với câu vấn đáp ấy bằng cách làm lơ những lần những em thút thít la lối, và kiên trì giữ lập trường của mình. ( Xin nhớ là một lần nhượng bộ sẽ đưa bạn trở lại những bước đi tiên phong, và rất khó để đưa bé trở lại vị trí hiện tại ). Với những em tự kỷ dạng trung bình hay nhẹ, bạn hoàn toàn có thể đưa vào những lý luận ( đơn thuần đến phức tạp tùy trình độ hiểu biết của từng cá thể ). Những phản ứng thích hợp cũng tương tự như như năng lực đồng ý lời phê bình : không tỏ vẻ không dễ chịu hay tức giận, dùng lời nói nhỏ nhẹ. Điểm đáng quan tâm ở năng lực này là bạn nhớ dậy những em tránh hỏi nguyên do tại sao ngay khi câu vấn đáp “ không ” được đưa ra. Người luôn hỏi “ vì sao ” hoàn toàn có thể bị hiểu nhầm là muốn cãi gàn. Thái độ khôn ngoan những em nên có là gật đầu quyết định hành động ấy của người lớn, và quay lại đàm đạo sau. Trước những câu vấn đáp “ không ” mang tính không bình thường, bạn nên dậy những em phản ứng thay vì yên lặng chịu thua. Thí dụ bạn A không chịu chia chung đồ chơi dù cô giáo đã nhu yếu phải chia, hay bạn B phủ nhận xin lỗi vì đã phỉ mạ con bạn, bé có quyền phản ứng. Bé hoàn toàn có thể đến nói với cô giáo về thái độ của bạn A và bạn B. Tuy nhiên, đây là phản ứng gián tiếp, không phải phản ứng trực tiếp. Bạn nên dậy con đừng vấn đáp hay tỏ vẻ tức giận với những người bạn này, mà lập tức bỏ đi tìm cô giáo.
4) Giữ bình tĩnh
Không ít khi tất cả chúng ta tận mắt chứng kiến những em tự kỷ hay Asperger có những cơn bùng nổ. Đôi khi tất cả chúng ta biết nguyên do, có lúc tất cả chúng ta không hiểu vì sao. Cơn tức giận có vẻ như như đến với những em thuận tiện, và cũng thuận tiện ngày càng tăng đến đỉnh. Chúng ta cũng có những cơn khó chịu trong đời sống đầy lao nhọc và lo toan. Dù vậy, năng lực điều hòa và kiềm chế bản thân của tất cả chúng ta giúp tất cả chúng ta giữ cho đầu óc mình tỉnh táo, hành vi mình thích hợp. Dĩ nhiên, trong tất cả chúng ta có người này nóng tính hơn người kia, nhưng “ bùng nổ ” thì gần như không, trừ những cá thể mà những chuyên viên tâm ý phải trình làng đi chữa trị về “ anger management – kiềm chế sự tức giận. ” Vì sao đại đa số tất cả chúng ta hoàn toàn có thể kiềm chế cơn khó chịu, trong khi những em tự kỷ thì không ? Không phải vì tất cả chúng ta là người trưởng thành ! Các trẻ nhỏ khác tăng trưởng đúng chuẩn cũng biết dằn cơn giận của chúng đấy chứ ! Vậy ở đây điều độc lạ giữa nhóm người tự kỷ và nhóm người không tự kỷ là gì ? Là năng lực đo được mối đe dọa của những hành vi bất xứng phát sinh từ cơn bùng nổ, là năng lực hiểu rằng xã hội không đồng ý những hành vi bất hợp của sự khó chịu.
Dậy bé giữ bình tĩnh
Để dậy một bé tự kỷ giữ bình tĩnh, bạn có thể phải bỏ qua bước lý luận, mà chỉ dậy thuộc lòng những kỹ năng cần có:
Hít thật sâu, thở ra chậm. (Xin nhớ rằng những hơi thở sâu liên tiếp có thể gây chóng mặt).Đếm từ 1 đến 10.Nếu cần, sắp sẵn cho bé quả banh mềm hay món đồ chơi bằng nhựa mềm để bé bóp.Bé có thể nói lên cảm xúc: giận, tức, muốn khóc, đau đầu, đau tai… Nếu bé chưa nói thành lời, bạn có thể sắp sẵn cho bé một số hình mặt cười, mặt mếu, hình biểu tỏ đau đầu, tức giận, sợ hãi… để bé sử dụng. Một số em có thể viết, bạn cho các em cuốn nhật ký để các em viết xuống cảm xúc của mình.Hít thật sâu, thở ra chậm. ( Xin nhớ rằng những hơi thở sâu liên tục hoàn toàn có thể gây chóng mặt ). Đếm từ 1 đến 10. Nếu cần, sắp sẵn cho bé quả banh mềm hay món đồ chơi bằng nhựa mềm để bé bóp. Bé hoàn toàn có thể nói lên xúc cảm : giận, tức, muốn khóc, đau đầu, đau tai … Nếu bé chưa nói thành lời, bạn hoàn toàn có thể sắp sẵn cho bé 1 số ít hình mặt cười, mặt mếu, hình biểu tỏ đau đầu, tức giận, sợ hãi … để bé sử dụng. Một số em hoàn toàn có thể viết, bạn cho những em cuốn nhật ký để những em viết xuống cảm hứng của mình sentayho.com.vnuyên mục: Chuyên mục :
