Khi vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm trở nên nhức nhối, ngày càng nhiều gia đình tìm đến mô hình Aquaponics khép kín tự cung tự cấp rau sạch, cá tươi cho bữa ăn hằng ngày. Ngày càng nhiều gia đình hiện đại nối gót nhau lắp đặt mô hình trồng rau sạch tại nhà. Đây là một trong những phương pháp trồng rau sạch được nhiều quốc gia có nền công nghiệp tiên tiến áp dụng từ lâu và đã rất thành công. Thế mô hình Aquaponics là gì, có ích lợi đến thế nào mà lại được ưa chuộng đến thế tại đa số các nước phát triển trên thế giới? Nhà Đẹp Số sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về mô hình trồng rau sạch này để bạn hiểu hơn về hệ thống nuôi cá kết hợp trồng rau sạch khép kín ngay tại nhà.
Aquaponics là gì?
Aquaponics là một hệ thống trồng cây – nuôi cá tích hợp đồng thời cả hai hệ thống: nuôi trồng thủy sản và thủy canh, dựa trên nguyên tắc của hệ thống sản xuất trong tự nhiên. Thuật ngữ Aquaponics (tiếng Pháp: Aquaponie) là sự kết hợp từ Aquaculture (nuôi trồng thủy sản) và Hydroponics (thủy canh).
Hiểu một cách đơn giản nhất mô hình Aquaponics là sự kết hợp giữa nuôi trồng thủy sản và thủy canh. Hệ thống thủy canh này không cần dùng đất và còn có sự tham gia của vi sinh vật là các vi khuẩn nitrifying tạo nên hệ thống khép kín. Khi mà cây trồng giúp lọc sạch nguồn nước cho cá phát triển tốt nhất thì chất thải của cá chính là nguồn thức ăn hữu cơ quý giá cho cây trồng tăng trưởng an toàn.
Nhờ sự kết hợp giữa hai hệ thống: nuôi trồng thủy sản và thủy canh đã mang lại những ích lợi tuyệt vời mà không một phương pháp canh tác nào có thể đạt được. Với mô hình này, bạn trồng cây không cần đất mà cũng chẳng cần đến phân bón hay chất dinh dưỡng nào. Bởi hệ vi sinh vật sẽ làm thay mọi việc giúp bạn chỉ việc gieo hạt và chờ ngày thu hoạch rau củ quả. Thêm nữa, khi nuôi cá theo kiểu cũ, bạn buộc phải tháo nước làm sạch thì ở mô hình này, việc đó là không cần thiết. Bởi cây trồng giúp lọc sạch nguồn nước cho cá tăng trưởng với tốc độ mạnh mẽ nhất.
Lợi ích
Hệ thống nuôi cá kết hợp trồng rau sạch tự động tại nhà hay còn được biết đến với cái tên mô hình Aquaponics khá phổ biến ở các quốc gia có nền nông nghiệp tiên tiến như Nhật, Mỹ, … Điều đó cho thấy mô hình này đem lại những lợi ích không hề nhỏ. Cùng Nhà Đẹp Số liệt kê qua các lợi ích của hệ thống này để biết lí do vì sao mô hình trồng rau sạch tại nhà lại được ưa chuộng đến thế nhé.
Sự an toàn của rau củ quả
Ngược một chút về phương pháp nuôi cá trồng rau truyền thống, thật khó để bạn có thể biết được chắc chắn rằng rau củ quả nhà trồng có an toàn tuyệt đối hay không huống hồ chi xác định được các yếu tố khoáng sinh trong đất, nước, … để giúp rau củ quả tăng trưởng một cách an toàn.
Nhưng, mọi chuyện thay đổi khi bạn áp dụng mô hình trồng rau sạch Aquaponics. Đất, nước, phân bón, … sử dụng cho hệ thống đều được loại trừ các nguy cơ gây hại cho cây trồng, vật nuôi tiềm ẩn nên bạn có thể quản lý độ an toàn của rau củ quả được trồng. Trong đó:
-Đất trồng: Hệ thống nuôi cá kết hợp trồng rau sạch tự động tại nhà này hoàn toàn không dùng đến đất như phương pháp truyền thống mà chỉ sử dụng giá thể là những viên đất được nung phồng đến mức nhiệt độ hàng nghìn độ C. Đất loại này đã loại bỏ hết thảy các nguy cơ gây hại cho cây trồng chính vì vậy, bạn có thể yên tâm về chất lượng rau củ quả khi thu hoạch.
-Nguồn nước: Nếu trước đây, khi trồng rau củ quả bạn thường dùng nguồn nước máy thì với mô hình trồng rau sạch Aquaponics này nguồn nước sạch được thay thế. Hơn nữa, nguồn nước này được tuần hoàn trong hệ thống một cách liên tục nên các nguy cơ gây hại tiềm ẩn cho cây trồng cũng không còn nữa.
-Phân bón: Phân bón hóa học dùng cho các cây trồng của phương pháp truyền thống không còn được áp dụng khi thực hiện mô hình Aquaponics. Thay vào đó, bạn sẽ sử dụng chất thải hữu cơ của cá để làm nguồn phân an toàn cho rau trồng. Mô hình này khép kín hoàn toàn nên cũng giảm thiểu đến mức tối đa dư lượng độc hại của rau củ quả.
-Thức ăn cho cá: Hệ thống Aquaponics vốn là hệ thống khép kín nên ngay cả thức ăn cho cá cũng cần được đảm bảo an toàn bởi đấy là nguồn cung cấp đầu vào. Có 2 loại thức ăn cho cá mà bạn cần lưu ý để đảm bảo sự tăng trưởng của vật nuôi đồng thời không làm phá vỡ hệ thống khép kín của mô hình trồng rau sạch kết hợp nuôi cá tại nhà này.
+Thức ăn cho cá được chế biến sẵn: loại này mua ngoài các cửa hàng nhưng nên lưu ý chọn thức ăn không có chất kích thích tăng trưởng hay kháng sinh. +Thức ăn thừa: bao gồm thịt vỏ các loại trái cây hay cơm dùng thừa. Với loại này, bạn nên thái hoặc xay nhuyễn cũng như tránh đổ quá nhiều cho cá ăn bởi hậu quả sẽ là làm bẩn nguồn nước.
-Lắp đặt tại nhà: Mô hình Aquaponics được lắp đặt tại nhà nên các yếu tố như khói, bụi hay thuốc trừ sâu đều tránh được hoàn toàn.
Sự tươi ngon của rau củ quả
Trái với phương pháp trồng rau truyền thống, mô hình Aquaponics cho phép bạn thưởng thức ngay rau củ quả tươi roi rói cùng hương vị tự nhiên nhất bất kỳ lúc nào.
Khi cần thực phẩm sạch chế biến cho món ăn gia đình được nhanh chóng thì không gì bằng việc ra ngay vườn rau sạch hái loại rau củ quả cần dùng mang vào bếp. Thay vì phải đến siêu thị, chợ vừa mất thời gian vừa không đảm bảo được độ tươi ngon thì rõ ràng mô hình trồng rau sạch tại nhà này giúp gia đình bạn có cơ hội tận hưởng thực phẩm sạch, tươi ngon trong nháy mắt.
Về hương vị của rau củ quả, do được trồng trong hệ thống khép kín lại đảm bảo loại bỏ hẳn các nguy cơ gây hại tiềm ẩn cho cây từ nguồn đất, nước, phân bón, … nên khi hái rau củ quả từ vườn vào, đôi khi không cần thiết phải gọt bỏ vỏ. Chính vì vậy mà hương vị tự nhiên nhất của rau củ quả được đảm bảo.
Không mất nhiều thời gian chăm sóc
Với những ai không có nhiều thời gian nhưng vẫn muốn có rau sạch dùng hằng ngày thì chớ bỏ qua mô hình trồng rau sạch tại nhà này. Bởi hệ thống Aquaponics này được thiết lập chế độ tự động tưới tiêu cho cây trồng nên không cần thiết phải ra vườn mỗi ngày. Chưa kể, do dùng phân bón đặc biệt nên mô hình này cũng chẳng tốn công bón phân cải tạo đất. Ngoài ra, các việc như nhổ cỏ, đào sới đất cho tơi xốp như phương pháp truyền thống hoàn toàn không cần thiết với mô hình Aquaponics này. Do vậy, thời gian rỗi rãi bạn có thể dành hết cho gia đình hay bản thân chứ không cần phải chăm bẵm vườn rau mỗi ngày.
Việc bạn làm khi đem mô hình trồng rau sạch về nhà là cho cá ăn, gieo hạt. Đến khi muốn dùng, bạn chỉ cần ra vườn thu hoạch mang vào bếp chế biến là có thể thưởng thức ngay.
Cây trồng phát triển nhanh và ổn định năng suất thu hoạch
Hệ thống tưới tiêu tự động của mô hình Aquaponics được tiến hành như sau: nước được tự động bơm lên khay trồng rau định kỳ. Trong nước có chứa chất dinh dưỡng cần thiết nuôi sống cây trồng không mất công tốn sức bón phân như phương pháp cũ. Nguồn nước này sẽ nuôi sống bộ rễ cây và được rút cạn nhằm cung cấp oxi cho cây trồng. Chu kỳ này được lặp đi lặp lại rất có hiệu quả trong việc cung cấp oxi và dưỡng chất nuôi cây. Do vậy, đối với cây trồng bằng phương pháp tiên tiến này, tốc độ tăng trưởng sẽ rất nhanh và với mật độ dày hơn so với cách làm truyền thống. Cũng chính vì điều đó mà rau củ quả trồng trong hệ thống Aquaponics có sản lượng gấp 3 lần phương pháp trồng trên đất thông thường.
Cá tăng trưởng nhanh, tươi sạch và an toàn tuyệt đối
Không đâu như trong mô hình Aquaponics, cả rau củ quả lẫn cá nuôi được cung cấp môi trường an toàn. Từ nguồn nước, thức ăn cho cá đều loại bỏ các tác nhân gây hại tiềm ẩn. Vì vậy mà cá khi được nuôi trong môi trường khép kín như thế sẽ dễ được quản lý. Hơn thế nữa, nguồn nước sạch được lọc bẩn thường xuyên giúp cá tăng trưởng nhanh, đảm bảo không có các chất độc hại giúp bữa ăn gia đình vừa đủ đầy dưỡng chất vừa không lo ngại về vấn đề an toàn.
Do là hệ thống khép kín nên khi cá được nuôi với hình thức này sẽ đảm bảo không thải ra chất độc hại, từ đó cây trồng cũng được bảo vệ.
Đó chính là lí do mà trong hệ thống Aquaponics có thể nuôi nhiều cá hơn so với môi trường ngoài tự nhiên. 1 m3 nước trong môi trường tự nhiên chỉ có thể thả được nhiều nhất là 1kg cá thì con số đó trong hệ thống Aquaponics là 10-30kg cá.
Không gian xanh cho nhà ở đô thị
Mô hình trồng rau thủy canh thường được áp dụng ở các khu đô thị nơi “đất chật người đông” như nhà phố, căn hộ. Chính vì diện tích đất không thừa mứa như nhà cấp 4 hay biệt thự nên những ai sống trong các không gian eo hẹp như nhà mặt phố, chung cư đều rất quan tâm dến mô hình Aquaponics này.
Với hệ thống nuôi cá kết hợp trồng rau khép kín này, không chỉ cung cấp rau củ quả sạch, chất lượng mà mô hình này còn mang đến khoảng trời xanh mát, trong lành cho ngôi nhà bạn nhất là những ai sống ở đô thị vốn thiếu thốn cây xanh và cảnh quan. Nhiều gia đình còn biến vườn rau thành chốn thư giãn ngoài trời thích mắt để cả nhà có nơi quây quần cùng nhau chăm chút cho mảnh vườn nhỏ.
Nhà có trẻ con rất nên áp dụng mô hình Aquaponics bởi các bé được lớn lên cùng vườn cây ao cá thế này sẽ hình thành lòng yêu thiên nhiên và học hỏi nhiều kiến thức quan trọng về sự phát triển của cây và quá trình trưởng thành của cá.
Hạn chế quá trình ẩm mốc xuống cấp cho nhà ở và góp phần bảo vệ môi trường
So với phương pháp trồng cây nuôi cá cũ thì hệ thống Aquaponics hạn chế được nước thải cũng như không bắn nước ra môi trường hay nền nhà. Do đó, tình trạng ẩm mốc, xuống cấp sẽ không xảy ra.
Đất trồng rau cũng không cần phải thay như cách làm cũ nên giảm tải được chi phí, công sức chăm bẵm cũng như góp phần bảo vệ nguồn đất trong tự nhiên.
Cá được nuôi trong hệ Aquaponics cũng không phát ra mùi khó chịu như khi nuôi cá trong ao truyền thống. Bởi hệ vi sinh vật của mô hình trồng rau sạch giúp phân hủy hoàn toàn chất thải của cá thành dưỡng chất nuôi lớn cây trồng.
Nguyên tắc hoạt động
Khi các phương pháp canh tác truyền thống bộc lộ nhiều điểm yếu như ô nhiễm môi trường, mức tăng trưởng thấp, độ an toàn của rau củ quả không cao, … Thì mô hình Aquaponics xuất hiện như giải pháp tối ưu xử lý triệt để các nhược điểm đó. Đồng thời mở ra kỷ nguyên trồng rau sạch góp phần tăng màu xanh cho không gian sống, tiết kiệm thời gian tiền bạc lẫn bảo vệ môi trường.
Nguyên tắc hoạt động của mô hình Aquaponics này như sau:
Thức ăn cho cá là đầu vào của hệ thống Aquaponics. Khi cá ăn thức ăn, bài tiết chất thải thì hệ vi sinh vật giúp biến đổi chất thải đó thành dưỡng chất đóng vai trò như phân bón cần thiết cho cây.
Hai loại vi khuẩn chủ yếu tham gia vào quá trình chuyển hóa này là Nitrosomonas và Nitrobacter. Mỗi loại vi sinh vật góp mặt trong mỗi giai đoạn giúp biến đổi từ chất thải của cá thành dưỡng chất nuôi cây trồng.
Vi khuẩn nitrifying tham gia vào mô hình Aquaponics với vai trò giúp biến đổi amonia có trong chất thải của những chú cá thành nitrit. Nitrit được biến đổi thành nitrat – một dạng nitơ mà rau củ quả dễ hấp thu. Ngoài ra, các chất thải rắn của cá nuôi thì biến đổi thành phân compost cũng là nguồn thức ăn tốt cho rau củ quả phát triển.
Dựa trên nguyên tắc hoạt động này, trong một mô hình Aquaponics bao giờ cũng cần sự hiện diện của 3 yếu tố:
- Cá
- Thực vật
- Vi khuẩn có lợi
Cả 3 yếu tố này đều có vai trò quan trọng như nhau giúp cho hệ thống Aquaponics hoạt động được trơn tru. Thiếu 1 yếu tố, mô hình này sẽ không thể vận hành được.
Một số phương pháp phát triển
Có 4 phương pháp trồng rau sạch được rất nhiều gia đình hiện đại áp dụng. Cùng Nhà Đẹp Số phân tích từng phương pháp để đúc kết xem đâu là phương pháp phù hợp nhất với không gian nhà ở của bạn nhé.
Phương pháp canh tác nước sâu (DWC)
Phạm vi: Áp dụng cho trồng rau trộn hay các cây trồng cho năng suất không cao. Đôi khi phương pháp này cũng được dùng với quy mô thương mại lớn.
Muốn phát triển mô hình trồng rau sạch theo phương pháp canh tác nước sâu, bạn cần dùng đến một chiếc bè bọt nổi được trên mặt nước. Thả chiếc bè này trong một kênh đầy nước (nước được lấy từ bể nuôi cá đã qua xử lý chất thải rắn). Tiếp sau đó, đặt cây trồng vào những lỗ trong chiếc bè này sao cho rễ được tự do trong nước.
Phương pháp khay giá thể truyền thống
Phạm vi: Áp dụng cho các hệ thống tại nhà với các loại cây trồng dựa theo sở thích: cây ăn quả, rau ăn lá, thảo mộc, …
Để phát triển mô hình trồng rau thủy canh theo phương pháp thứ hai này, bạn cần dùng các khay giá thể với những viên đất được nung đến mức nhiệt độ hàng nghìn độ C hoặc đá phiến sét. Với phương pháp này, bạn không cần thay đất. Bởi đất loại này có khả năng lọc sinh học và lọc cơ (loại bỏ các chất thải rắn) hoàn hảo.
Phương pháp màng dinh dưỡng (NFT)
Phạm vi: Áp dụng cho các loại cây trồng như thảo mộc, dâu tây ở các không gian tưởng chừng như không thể trồng cây được vì phương pháp này có thể treo được từ trần nhà.
Nếu muốn áp dụng phương pháp màng dinh dưỡng thì cần dùng một máng hẹp như ống nhựa PVC chẳng hạn. Với máng hẹp này, dòng nước với nhiều dưỡng chất sẽ chảy trong máng. Các cây trồng thì được đặt bên trong những lỗ đã khoan sẵn trong ống đảm bảo sao cho phần rễ cây được treo tự do.
Phương pháp khí canh trụ đứng
Phạm vi: Áp dụng cho rau ăn lá, dâu tây và những loại cây trồng ít cần chăm sóc khác.
Để áp dụng phương pháp này, bạn cần dùng đến những rọ trồng cây để xếp chồng chúng lên nhau theo dạng hình tháp thẳng đứng. Nguồn nước sẽ chảy qua chúng và rễ cây được hấp thu dưỡng chất, oxi trong nước theo cách này. Phần nước cuối cùng sẽ trực tiếp chảy vào bể cá phía dưới.
Trên đây là toàn bộ kiến thức sơ khởi về mô hình Aquaponics đang rất được lòng các gia đình hiện đại, đặc biệt những ai sống trong các không gian eo hẹp về diện tích như ở nhà phố hay căn hộ chung cư. Không chỉ mang lại bữa ăn giàu dưỡng chất an toàn mà hệ thống này còn mang đến vô vàn lợi ích khác cho cuộc sống. Nhà Đẹp Số hy vọng bài viết giúp bạn khám phá được phương pháp phát triển hệ thống Aquaponics phù hợp nhất với không gian nhà ở để tự mình lên ý tưởng thiết kế hoặc nhờ cậy đến các chuyên gia, đơn vị lắp đặt mô hình trồng rau thủy canh tại nhà chuyên nghiệp, uy tín.
