Rock climbing là một môn thể thao leo núi dành cho những ai liều lĩnh và được yêu thích bởi những nhà thám hiểm trên toàn thế giới. Bài viết bên dưới sẽ giải đáp mọi thắc mắc liên quan đến rock climbing là gì, và những trang thiết bị mà bạn cần chuẩn bị cho chuyến leo núi đầu tiên của mình. Chỉ cần bạn là một người khỏe mạnh, sở hữu những trang thiết bị và kỹ năng phù hợp, bạn có thể trải nghiệm môn thể thao này ở bất cứ đâu và bất kì thời điểm nào.
Rock Climbing là gì?
Rock climbing có nghĩa là leo núi đá. Đây là một hoạt động thể thao trong đó người tham gia sẽ leo lên, xuống hoặc băng qua các thành đá tự nhiên hoặc các bức tường đá nhân tạo. Mục tiêu là chạm đến đỉnh của một ngọn núi hoặc điểm cuối của tuyến đường được xác định trước mà không bị ngã. Leo núi đá là môn thể thao đòi hỏi cả thể chất và tinh thần, một môn thể thao thử thách sức mạnh, sức bền, sự nhanh nhẹn và thăng bằng của người leo núi cùng với sự kiểm soát tinh thần.
Rock climbing có thể là một môn thể thao nguy hiểm, đòi hỏi bạn cần có kiến thức về các kỹ thuật leo núi thích hợp và sử dụng các thiết bị leo núi chuyên dụng để hoàn thành chuyến đi một cách an toàn. Do phạm vi rộng và đa dạng của các loại hình leo núi đá trên khắp thế giới, rock climbing đã được tách thành nhiều phong cách và hình thức khác nhau.
Trước khi bắt đầu
Thuật ngữ leo núi đá gồm một số lượng lớn các hình thức, từ đá cuội đến đá nhân tạo. Trước khi bạn bắt đầu, điều quan trọng trước tiên là xác định phong cách leo núi mà bạn quan tâm, hoặc bạn có thể tự hỏi bản thân: Tại sao bạn muốn leo núi? Bạn có muốn leo lên đỉnh núi, đá cuội tại phòng tập thể dục địa phương của bạn, hoặc bạn muốn tìm hiểu để leo núi tại khu vực địa phương? Bạn có muốn kết bạn, ở ngoài trời, hoặc giúp cơ thể đạt được vóc dáng (hoặc cả ba) không?
Khi bạn tự trả lời những câu hỏi này, bạn có thể bắt đầu những bước hướng dẫn bên dưới mà bạn sẽ cần phải thực hiện để đạt được mục tiêu của mình.
Bước 1: tìm người hướng dẫn
Bước đầu tiên của bạn trước khi bạn đặt chân lên phiến đá là tìm một hướng dẫn viên có trình độ. Nhiều người bắt đầu với những người bạn có kinh nghiệm hoặc bạn có thể tìm kiếm một người hướng dẫn có chứng nhận để dạy cho bạn cách leo núi đá đúng cách.
Hiện nay cũng có khá nhiều lớp học leo núi để bạn đăng ký, hoặc bạn có thể liên hệ với các phòng tập thể dục địa phương để được hướng dẫn.
Bước 2: chọn hình thức Rock climbing phù hợp
Rock climbing có một loạt các hình thức khác nhau, mỗi loại yêu cầu các trang thiết bị và luyện tập khác nhau. Sự lựa chọn của bạn về phong cách leo núi cũng giúp xác định các địa điểm và các tuyến đường bạn có thể leo lên. Khi mới bắt đầu, bạn nên bắt đầu với việc leo núi trong nhà, leo khối đá ngoài trời hoặc leo với neo trên đỉnh.
Leo núi trong nhà (Indoor Climbing)
Đối với hầu hết mọi người, đây sẽ là một loại hình thể thao của phòng tập gym. Nhiều trung tâm giải trí công cộng và một vài phòng tập có một bức tường hoặc đỉnh núi nhân tạo, nơi mọi người có thể thử leo trèo khi ở trong nhà và / hoặc đá cuội. Tất cả những nơi này sử dụng mỏm nhựa nhân tạo cho tay và chân bạn bám vào để tạo ra các tuyến đường có độ khó khác nhau. Những mỏ nhựa này có thể di chuyển dễ dàng, tạo ra vô số các mức độ leo núi mới trên cùng một bức tường hoặc đỉnh cao.
Một phòng tập thể dục leo núi trong nhà cung cấp nhiều lợi thế dành cho người mới bắt đầu:
- Đây là một môn thể thao dễ dàng tiếp cận, không phụ thuộc vào thời tiết khi bạn muốn luyện tập hoặc rèn luyện.
- Bạn có thể leo lên những khu vực mà những địa điểm leo núi ngoài trời không có sẵn
- Leo núi trong nhà cho phép bạn thử rock climbing với các thiết bị thuê trước khi đầu tư.
Leo khối đá ngoài trời (Bouldering)
Loại hình này đòi hỏi ít thời gian và thiết bị nhất. Mặc dù một vài chặng leo cũng khá cao và thử thách, nhưng hầu hết các tảng đá chỉ đưa bạn lên cao và bạn có thể nhảy xuống thoải mái. Những người leo núi có di chuyển dọc theo chiều ngang tảng đá, song song với mặt đất. Do đó bạn có thể dựa vào sức mạnh cơ thể và chuyển động, mà không lo bị ngã quá cao.
Bouldering là một hoạt động tuyệt vời dành cho người mới bắt đầu vì nó chỉ cần giày leo núi, túi đựng phấn, miếng đệm (để đệm nhảy xuống hoặc khi rơi khỏi tảng đá) và một người hướng dẫn có kinh nghiệm. Bạn không cần một sợi dây hoặc đai leo núi. Các khu vực khối đá ngoài tời dễ dàng tìm thấy trên khắp đất nước và hầu hết các phòng tập thể dục leo núi đều cung cấp loại hình trong nhà của môn thể thao này.
Leo núi với neo trên đỉnh (Outdoor Top-Rope Climbing)
Leo núi với neo trên đỉnh có nghĩa là bạn sẽ neo dây thừng lên một điểm trên đỉnh của chặng leo, sau đó leo về phía mỏ neo đó trong khi một người leo núi khác sẽ giữ cho dây căng.
Bằng cách có một điểm neo vững chắc và một sợi dây căng, bạn có thể giảm thiểu khoảng cách bạn rơi nếu vô tình trượt khỏi tảng đá. Đó là lý do tại sao leo với neo trên đỉnh là loại hình thức leo dây đầu tiên mà bạn sẽ thực hiện trong cả khu vực trong nhà và ngoài trời.
Những người kéo dây khi bạn đang leo (và giữ dây nếu bạn ngã) được gọi là belayer (có nghĩa là người đỡ). Đây là một vai trò quan trọng, vì vậy người đỡ bạn nên là người hướng dẫn, hoặc người leo núi được đào tạo đúng cách. Bạn cũng cần phải học cách đỡ người khác trong trường hợp bạn sẽ chịu trách nhiệm này khi leo núi theo nhóm.
Các hình thức leo núi đá nâng cao
Sau khi bạn thành thạo việc leo núi với neo trên đỉnh trong phòng tập thể dục hoặc ngoài trời, bạn sẽ sẵn sàng để leo núi tự do (lead climbing) trên các chặng leo núi thể thao.
- Các chặng leo núi thể thao ngoài trời thường có chốt khoan vào đá và bạn sẽ sử dụng móc dây hai đầu để leo núi nhanh.
- Leo núi truyền thống là một lựa chọn khác, mặc dù nó cũng đòi hỏi bạn phải thành thạo những kỹ năng về cách sử dụng neo. Một tuyến đường truyền thống thường có rất ít neo cố định. Người leo núi tự do cần bảo vệ bản thân khỏi những cú ngã nguy hiểm bằng cách đặt các thiết bị bảo vệ vào các khe nứt trong đá. Và móc dây hai đầu được sử dụng để kết nối dây thừng với thiết b ị bảo vệ.
Bước 3: trang thiết bị cần thiết cho Rock climbing
Nếu bạn bắt đầu tại một phòng tập thể dục hoặc leo núi với một người hướng dẫn, thiết bị cần thiết thường được cung cấp. Tuy nhiên, một số phòng tập thể dục hoặc hướng dẫn viên có thể yêu cầu bạn mua ít nhất một vài thiết bị. Và dần dần, bạn sẽ muốn có một bộ các thiết bị leo núi đầy đủ của riêng bạn.
Mẹo: luôn kiểm tra thiết bị của bạn trước khi leo lên cho dù bạn tự mua hay thuê nó. Sử dụng thường xuyên chắc chắn dẫn đến một số hao mòn. Ưu điểm của việc mua thiết bị của riêng bạn là bạn biết mức độ hao mòn của các trang thiết bị.
Quần áo leo núi
Mặc quần áo không quá gò bò và không cản trở bạn hoặc dây thừng. Quần áo của bạn nên thoáng khí, thấm mồ hôi và khô nhanh để bạn có thể giữ ấm và thoải mái khi leo núi. Nếu bạn leo núi ngoài trời, cũng nên mang theo quần áo phòng trường hợp thời tiết thay đổi điều kiện giống như khi bạn đi hiking.
Giày leo núi
Giày leo núi bảo vệ bàn chân của bạn trong khi cung cấp ma sát bạn cần để giúp bạn bám chắc trên đá. Hầu hết các kiểu dáng giày khá linh hoạt, nhưng khả năng leo trèo của bạn và nơi bạn leo là cả hai yếu tố trong việc chọn giày chính xác.
Giày leo núi đá phải vừa vặn nhưng không quá chật. Nguyên tắc chung là lựa chọn giày vừa vặn là điều cần thiết cho những lần leo núi đầy thách thức về mặt kỹ thuật.
Lưu ý: giày leo núi đá không thoải mái khi để đi bộ đường dài và làm như vậy có thể làm hỏng chúng. Để đi bộ từ xe hơi của bạn đến khu vực leo núi, hãy mang giày tiếp cận, giày chạy đường mòn hoặc giày dép thích hợp khác. Giày leo núi chỉ dành cho mục đích leo núi.
Mũ bảo hộ leo núi
Khi leo núi ngoài trời, bạn nên luôn luôn đội mũ bảo hộ được làm riêng cho việc leo núi. Mũ bảo hộ leo núi được thiết kế để bảo vệ đầu của bạn khỏi đá và mảnh vụn rơi xuống, và một số (mặc dù không phải tất cả) được thiết kế để bảo vệ trong trường hợp bị ngã. Chúng thường không được sử dụng trong phòng tập thể dục leo núi vì đó là môi trường được kiểm soát.
Một chiếc mũ bảo hộ nên tạo cảm giác thoải mái, vừa khít nhưng không quá chật và nằm thẳng trên đầu bạn. Mũ bảo hộ thường có lớp vỏ bảo vệ cứng và hệ thống đai bên trong.
Đai bảo hộ leo núi
Trừ khi bạn đang leo khối đá, bạn sẽ luôn cần một đai bảo hộ leo núi bên mình. Một dây đai bảo hộ bao gồm hai phần cơ bản:
- Thắt lưng: cái này nằm ngang hông và phải vừa khít.
- Đai chân: một vòng đai đi quanh mỗi chân. Nhiều đai bảo hộ thuận tiện cung cấp các đai chân có thể điều chỉnh hoặc tháo rời.
Đai bảo hộ của bạn cho phép bạn buộc vào dây thừng một cách an toàn và hiệu quả. Tất cả các dây đai bảo hộ có hai điểm buộc phía trước được thiết kế đặc biệt để luồn dây và buộc vào, một ở thắt lưng và một ở đai chân. Nói chung, các điểm buộc này sẽ được đánh dấu để dễ dàng phân biệt với vòng khi đỡ. Bên cạnh đó, nắm rõ cách sử dụng đai bảo hộ leo núi một cách chính xác là điều cần thiết để đảm bảo an toàn. Kiểu đai bảo hộ bạn cần chọn phụ thuộc vào hình thức leo núi đá bạn dự định thực hiện.
Phấn
Cũng giống như thể dục dụng cụ, người leo núi sử dụng phấn để cải thiện độ bám của họ. Phấn sẽ thấm mồ hôi trên tay của bạn. Để giảm tác động đến môi trường, hình thức tốt là sử dụng phấn phù hợp với màu của đá bạn đang leo. Phấn được mang trong một túi nhỏ trên thắt lưng của bạn bằng một chiếc đai nhẹ.
Móc treo leo núi (Carabiner)
Những vòng kim loại nhẹ, mạnh mẽ này có phần lò xo kết nối dây thừng và các thiết bị bảo vệ khi leo trèo như chốt, nêm chèn và neo. Chúng cũng được sử dụng như móc treo hai đầu (được sử dụng trong leo trèo) và để gắn thiết bị của bạn vào các vòng trên dây đai bảo hộ của bạn.
Đối với hầu hết người mới bắt đầu, carabiner đầu tiên bạn sẽ mua là một carabiner có khóa được thiết kế để sử dụng với thiết bị hãm dây.
Thiết bị hãm dây
Loại này được sử dụng để giúp những người đỡ kiểm soát sợi dây. Khi sử dụng một cách chính xác, một thiết bị hãm dây sẽ làm tăng ma sát giúp những người đỡ dễ dàng đỡ và hạ thấp người leo núi, nhả dây ra dần dần khi người leo núi đang leo lên, hoặc leo xuống một cách nhẹ nhàng. Hai kiểu thiết bị hãm dây phổ biến nhất là dạng ống và dạng phanh có trợ lực.
Một vài lần đầu tiên khi bạn leo lên có thể bạn không cần phải có thiết bị hãm dây của riêng mình (bạn có thể thuê hoặc hướng dẫn viên sẽ cung cấp một cái), nhưng đó là một trong những thiết bị thiết yếu mà cuối cùng bạn sẽ muốn sở hữu.
Dây thừng leo núi
Không có thiết bị nào quan trọng đối với người leo núi hơn dây thừng, mặc dù khi bạn mới bắt đầu, dây thừng có thể sẽ được cung cấp cho bạn. Khi bạn tiến bộ hơn, nơi và những gì bạn đang leo sẽ xác định sợi dây thừng nào là tốt nhất cho bạn.
Khi bạn mới bắt đầu, thật hữu ích khi biết có hai loại dây thừng cơ bản:
- Dây thừng động: đây là một sợi dây leo núi đá vì nó có tính đàn hồi hoạt động bên trong. Nó được thiết kế để hấp thụ năng lượng của một cú ngã mặc dù lực rơi có thể rất lớn.
- Dây thừng tĩnh: đây là một sợi dây tương đối cứng, không giống như dây động, không có nhiều độ đàn hồi. Nó được sử dụng để tiếp đất hoặc đỡ.
Tất cả các dây thừng phải vượt qua các bài kiểm tra của UIAA về số lần rơi mà một sợi dây có thể giữ, lực tác động và độ đàn hồi.
Thiết bị bảo hộ
Là một người leo núi bắt đầu, bạn sẽ không biết cách đặt neo hoặc đặt thiết bị bảo vệ. Hiểu được thiết bị bảo hộ là gì và học cách đặt nó sẽ làm cho bạn trở thành một người leo núi thành thạo hơn. Trước tiên, bạn muốn trở thành một người leo núi thể thao thành thạo, sau đó tham gia các lớp học để tìm hiểu cách thức phù hợp để đặt thiết bị bảo vệ.
Thường được gọi đơn giản là “pro”, nhóm thiết bị này được sử dụng khi leo núi truyền thống để giữ chặt sợi dây thừng leo núi đá. Được đặt đúng cách trong một vết nứt hoặc lỗ, pro ngăn người leo núi rơi xuống bất kỳ khoảng cách đáng kể nào. Các loại thiết bị bảo hộ bao gồm neo, nêm giắt và nêm chèn và thường được gọi bằng những cái tên như Stoppers, Hexcentrics hoặc Friends.
Có 2 loại thiết bị bảo hộ với nhiều kích cỡ khác nhau:
- Hoạt động: các thiết bị này có các bộ phận di chuyển được. Một ví dụ là một thiết bị neo móc có lò xo (SLCD) có thể thích ứng để phù hợp với nhiều vết nứt.
- Bị động: những thiết bị này được làm từ một mảnh kim loại duy nhất và không có bộ phận có thể di chuyển. Một ví dụ điển hình là hexcentric.
Đệm đỡ
Là thiết bị cần thiết và bắt buộc khi leo khối đá, những miếng đệm cao su dày đặc này được đặt dưới khu vực leo núi để đảm bảo an toàn khi bạn ngã hoặc nhảy xuống.
Bước 4: chọn chặng đường Rock climbing phù hợp
Ở Mỹ, Hệ thống xếp hạng thập phân Yosemite chủ yếu được sử dụng để đánh giá độ khó khi leo núi. Thang đo mức độ khó khi leo núi kỹ thuật được bắt đầu từ 5.0 đến 5.15, với độ khó tăng dần khi phần thập phân của xếp hạng tăng lên.
Nói đơn giản, các chặng leo núi dễ dàng hơn được đánh giá trong phạm vi 5.01 đến 5.05. Đó là những loại tuyến đường mà huấn luyện viên của bạn sẽ hướng dẫn bạn ban đầu.
Khi bạn tiến tới cấp độ trung cấp với các chặng leo núi khó khăn hơn, mức độ sẽ nằm trong phạm vi 5.06 đến 5.10. Các chặng leo núi khó nhất được xếp hạng từ 5.11 đến 5.15. Xếp hạng 5.10 cũng có thể có các ký tự “a”, “b”, “c”, “d” gắn liền để phân định rõ hơn mức độ thách thức của chặng leo núi.
Độ khó của leo khối đá khác hơn một chút, với Thang đo V là một trong những thang đo phổ biến hơn và xếp hạng từ V0 (dễ nhất) đến V16 (khó nhất).
Những nguyên tắc Rock climbing cần biết
- Các phòng tập thể dục leo núi và các lớp học ngày càng trở nên đông đúc, và môn thể thao này ngày càng trở nên phổ biến hơn. Là người mới bắt đầu, hãy tham gia vào cộng đồng leo núi đá bằng cách có những tương tác thân thiện và tích cực với những người xung quanh.
- Hãy cẩn thận tuân thủ các nguyên tắc “Không để lại dấu vết”. Bạn sẽ thường xuyên leo trèo trong một khu vực hoang dã – vui lòng để lại bất cứ thứ gì khi bạn tìm thấy nó. Tôn trọng việc đóng gói rác, xóa dấu tích, ở lại trên đường mòn, và các quy tắc công viên và cắm trại ở những khu vực được thiết lập.
- Khi leo núi trong một khu vực phổ biến, không độc quyền chặng leo núi. Nếu những người khác muốn leo lên tuyến đường mà bạn đang leo, hãy leo theo nhóm hoặc cho người khác cơ hội sử dụng dây thừng của bạn.
- Trong cùng một chặng leo, hãy cố gắng đi theo nhóm nhỏ 2-4 người.
- Khi leo lên cao trên một vách đá hoặc đỉnh, hãy chú ý đến những người leo núi bên dưới. Không thả đá hoặc thiết bị, và cẩn thận khi leo trên địa hình lỏng lẻo để không làm mất trật tự.
- Khi bạn leo sau một nhóm người chậm hơn, hãy cẩn thận và cân nhắc, đặc biệt là khi bạn có nhu cầu cần vượt qua người khác.
- An toàn là số một. Nếu một người leo núi có kinh nghiệm ở một khúc quanh hoặc trên một chuyến leo núi muốn cho bạn lời khuyên, hãy lắng nghe nó. Phải mất nhiều năm để học được kỹ thuật leo núi đúng cách, và có nhiều điều chúng ta có thể học hỏi từ những người khác nếu muốn.
Những mẹo Rock climbing an toàn cần biết
Chúng mình khuyên bạn nên tham gia một khóa học được giảng dạy bởi các chuyên gia trước khi cố gắng tự mình leo lên núi đá. Leo núi vốn đã nguy hiểm, mặc dù khi thực hiện đúng cách có thể rất an toàn. Sau khi tất cả các kỹ năng phù hợp đã được học, điều cực kỳ quan trọng là luôn coi trọng việc an toàn tại hầu hết mọi thời điểm. Trước khi rời khỏi mặt đất, hoặc chuyển từ leo lên sang leo xuống, có một số kiểm tra an toàn cần phải được hoàn thành.
- Những người leo núi và người đỡ nên kiểm tra xem mỗi dây đai bảo hộ có được thắt chặt chưa, và mũ bảo hộ có được buộc chặt đúng cách không.
- Những người leo núi nên kiểm tra xem dây thừng của họ có được thắt đúng cách thông qua thiết bị hãm dây không, và thiết bị hãm dây đó có thông qua vòng thắt của dây đai bảo hộ và được khóa chặt không.
- Những người đỡ nên kiểm tra nút thắt leo núi để chắc chắn rằng đó là hình số 8 thích hợp và được siết chặt với đai bảo hộ.
- Người leo núi và người đỡ phải đảm bảo rằng cả hai đều biết kế hoạch khi nào người leo núi sẽ lên đến đỉnh của chặng leo núi. Người leo núi sẽ được hạ xuống hay leo xuống chậm rãi? Sự nhầm lẫn trong cả hai kiểu đỡ này là kết quả của những tai nạn trong lĩnh vực leo núi, và có thể được giảm nhẹ bằng một cuộc trò chuyện đơn giản.
- Các dấu hiệu khi leo núi nên được trao đổi trước. Người leo núi sẽ nói gì nếu họ muốn sợi dây chặt hơn? Họ sẽ nói gì nếu họ sẵn sàng hạ xuống? Hãy trao đổi bằng các câu lệnh ngắn, rõ ràng và súc tích khi giao tiếp với nhau.
- Dây thừng rất cần thiết để leo trèo một cách an toàn, cùng với một thiết bị hãm dây,thiết bị bảo hộ, mũ bảo hộ và neo thích hợp. Chúng mình không khuyên bạn nên leo trèo mà không có dây thừng hoặc đệm đỡ.
Nguồn: REI
Xem thêm >> Danh sách vật dụng cần thiết khi leo núi địa hình
