THỦ ĐÔ CỦA MIANMA QUA CÁC THỜI KỲ
Căn cứ vào sử sách Mianma, Thủ đô của Mianma được di chuyển rất nhiều nơi. Đó cũng là lý do khiến Mianma là một trong số ít nước trên thế giới có nhiều “cô đô” nhất.
Tuy nhiên có ba thành phố chính được coi là Thủ đô của Mianma qua các thời đó là:
Cố đô Bagan
Bagan, hay còn gọi là Pagan, nằm trên bờ đông sông Ayeyarwady, cáchMandalay190 km về phía nam. Vào thế kỷ XI, khu vực này biết đến với cái tên Pukam. Đến thế kỷ XIV, mọi người biết đến khu vực này với tên Bagan. Cách gọi này có thể là một dạng phiêm âm từ Pukam hay Pyugan.
Theo các di chi khai quật được ở đây, ngay từ những năm 800 sau công nguyên, khu vực này đã là một thành phố thịnh vượng. Năm 870 sau Công nguyên, vua Pyunbya chuyển Thủ đô từ Tampawaddy (ngày nay là Pwasato) đến Bagan và trowrthanhf người sáng lập nên thành phố Bagan ngày nay.
Những năm tiếp theo, Vua Thaiktaing tiếp tục củng cố và xây dựng Thủ đô Bagan. Tuy nhiên, sau đó ít lâu, do có sự tranh giành quyền lực, ở khu này tồ tại hai Thủ đô. Một là Thiripyusaya do vị vua thứ bảy – Thelegyaung cai trị. Thủ đô thứ hai có tên là Paukkan do Vua Thamudrit xây dựng vào năm 108 sau Công nguyên.
Bagan chỉ thực sự trở thành Thủ đô của các triều đại phong kieenss Miến Điện với hàng nghìn chùa thấp tráng lệ từ thế kỷ XI đến thế kỷ XIII. Năm 1044, Vua Annwrahta, người Miến – vị vua tài ba của Miến Điện – là tín đồ trung thành của đạo Phật. Ông quyết tâm xây dựng Bagan trở thành “thủ phủ” của các chùa chiền. Sau khi bị vua của người Mon lúc bấy giờ là Manuha Tharton khước từ trao Tripitaka (kinh Theravada), ông đã đưa quân tiến xuống phía nam chinh phục Tharton vào năm 1057
Ông đã đưa chữ viết, kinh Theravada về Bagan và bắt đầu cho xây dựng hàng trăm đền chùa, dinh thự, nhà của theo kiến trúc đạo Phật, trong đó phải kể đến chùa Shwezigon – kiểu kiến trúc chùa tiêu biểu của Miến Điện sau này, tiếp đó là Pitaka Taik – thư viện lưu trữ kinh thư và chùa Shwesandaw với kiến trúc độc đáo, trang nhã. Bagan trở thành Thủ đô của chùa tháp đồng thời là điểm đến cảu các Phật tử ở khu vực Đông Nam Á lúc bấy giờ.
Các vua kế vị như Kyanzitha, Alaungsithu và Napatisithu không thể kế tục được sự nghiệp này, cho dù Bagan vẫn đang ở thời kỳ phát triển đỉnh cao. Đến cuối thế kỷ XIII, đế chế phong kiến Miến Điện lần thứ nhất bị diệt vong trước sự xâm lược của quân Mông Cổ (năm 1287). Lợi dụng cơ hội đó, người Shan từ cao nguyên tiến xuống khu vực này để mở rộng lãnh thổ. Trong khi đó người Mon ở phía namcungx đã phá vỡ sự cai trị của đế chế Miến Điện và thành lập vương quốc của họ.
Ngày nay, Bagan là một thành phố du lịch tâm linh nổi tiếng của Mianma với hơn 4000 chùa tháp, tu viện đã được trùng tu, bảo tồn.
Cố đôYangon
Yangon thuộc Hạ Miến Điện, tiếp giáp với vùng Bago về phía đông bắc, cách vịnh Mottama khoảng 19 dặm (30km) về phía nam và tiếp giáp với đồng bằng Ayeyarwady về phía tây.
Vào thế kỷ VI sau Công nguyên, người Mon thống trị cả vùng Hạ Miến Điện, đặt tên cho vùng đất này là Dagon. Lúc bấy giờ, Dagon chỉ là một làng cá nhỏ có chùa Shwe Dagon ở trung tâm. Năm 1755, Vua Alaungpaya đánh chiếm Dagon và đổi tên thànhYangonvới hy vọng mảnh đát này sẽ lf nơi chấm dứt chiến tranh. Ông đã cho xây dựng nhiều nhà cửa, đền, chùa ở đây.
Từ năm 1842-1826, thực dân Anh tiến hành cuộc chiến tranh Anh – Miến lần thứ nhất, chiếm lĩnhYangon. Sau cuộc chiến,Yangonđược trao trả lại cho vương triều Miến Điện báy giờ. Năm 1841,Yangonbị phá hủy bởi một trận cháy lớn.
Vào năm 1852, sau cuộc chiến tranh Anh – Miến lần thứ hai, thực dân Anh mới chính thức cai quản Yangon và toàn bộ khu vực hạ Miến Điện, biến Yangon trở thành một trung tâm thương mại và chính trị của Toàn quyền Anh tại khu vực Hạ Miến Điện. Người Anh đã tái cấu trucslaijYangontheo kiểu kiến trúc Anh. Yangon được mở rộng ra phía đông tới thung lũng Pazungdauung, phía nam và tây đến sôngYangon.
Năm 1885, sau khi thực dân Anh chiếm toàn bộ vùng Thượng Miến Điện trong cuộc chiến tranh Anh – Miến lần thứ ba, Yangon chính thức thành thủ đô nước Anh trên toàn Miến Điện với cái tênlà Rangoon. Đến những năm 1890, các cơ sở hạ tầng như bệnh viện, trường học, nhà ga, khu vui chơi giải trí cùng các tòa nhà cao tầng hiện đại cũng được xây dựng.
Những năm đầu của thế kỷ XX, thành phố địa Yangon với các công viên cây xanh rộng lớn cùng các tòa nhà hiện đại, kết hợp với kiến thúc gôc truyền thống được thế giới biết đến là “thành phố cây xanh” của phương Đông và được xếp ngang hàng với Luân Đôn.
Sau khi giành được độc lập, Yangontieps tục được xây dựng và mở rộng. Trong thập niên 1950, nhiều thành phố vệ tinh quanh Yangon được xây dựng như: Thaketa, Bắc Okkalapa, NamOkkalapa. Trong thập niên 1980, các thành phố vệ tinh khác như: Hlaingthaya, Shwepyitha và Nam Dagon được hình thành. Năm 1989, Yangonlà tên chính thức của thủ đô Mianma. Ngày nay, Yango, bao gồm các thành phố vệ tinh, có tổng diện tích 6.283 km21
Thủ đô Nay Pyi Taw
Trong tiếng Miến Điện, Nay Pyi Taw nghĩa là “ Thủ đô hoàng gia”, “Ngai vua”, có diện tích 7.055km2, cách thị trấn Pyinmana 3,2 km về phía tây và cách Yangon khoảng 400km về phía bắc. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, Nay Pyi Taw là căn cứ chống phát xít Nhật của các lực lượng kháng chiến Miến Điện.
Nay Pyi Taw chính thức trở thành Thủ đô hành chính của Mianma từ ngày 6-11-2005. Tên chính thức của Thủ đô được công bố vào ngày 27-3-2003, nhân ngày Quân đội Mianma Thủ đô Nay Pyi Taw hiện vẫn đang trong quá trình xây dựng, dự kiến sẽ hoàn tất năm 2012. Tính đến năm 2009, số dân tại Thủ đô Nay Pyi Taw khoảng 925.000 người và Nay Pyi Taw trở thành thành phố lớn thứ ba xét về dân số ở Mianma, chỉ sau Yangon và Mandalay.
Nay Pyi Taw là một trong những Thủ đô trẻ nhất thế giới và được xây dựng vào thời gian kỷ lục: bốn năm. Quá trình xây dựng bắt đầu từ năm 2002 với khoảng 25 công ty xây dựng tham gia. Ngày 11-11-2005, lúc 11 giờ 00, 1.100 xe tải quân đội chở 11 tiểu đoàn và 11 bộ chính quyền liên bang rời Yangon về Thủ đô mới. Các bộ, ngành trung ương còn lại đều hoàn tất di chuyển về Nay Pyi Taw trước cuối tháng 12-2009.
Có nhiều ý kiến khác nhau về lý do tại sao các chính quyền Mianma quyết định đơi Thủ đô từYangonvề Nay Pyi Taw. Theo giải thích chính thức của Chính phủ Mianma, việc dời Thủ đô lên Nay Pyi Taw là doYangonquá chật chội, không còn không gian để mở rộng Thủ đô hiện tại. Cùng quan điểm đó, nhiều ý kiến cho rằng, Nay Pyi Taw nằm ở vị trí có tầm quan trọng chiến lược hơn hẳn Yangon, là trung tâm giao thông chiến lược của toàn liên bang, từ đó có thể tiếp cận dễ dàng hơn với các bang, vùng chiến lược ở phía bắc, phía tây và phía đông.
Thủ đô Nay Pyi Taw được quy hoạch thành nhiều khu, bao gồm khu dinh thự làm việc của Quốc hội, Cính phủ; khu trụ sở các bộ, ngành trung ương; khu vực đoàn ngoại giao; khu quân đội; khu dân cư; khu khách sạn; biệt thự cao cấp; khu mua sắm, khu giải trí, khu bảo tàng và khu triễn lãm đá quý, sân golf, chùa chiền,…
Thủ đô Nay Pyi Taw gồm tám hạt (township) là: Zayar Thiri, Pohbla Thiri, Uttara Thiri, Zabu Thiri, Dekhina Thiri, Pyinmana, Lewwe và Tatkone.
Giao thông kết nối giữa Thủ đô Nay Payi Taw với Yangon – trung tâm thương mại vàMandalay- trung tâm văn hóa là đường cao tốc 4-6 làn xe ngần 700 km. Ngoài ra, còn có các đường bay kết nối Nay Pyi Taw với các địa điểm du lịch khác của Mianma như Bagan, Heho, Sittwe, Myikyina, Kyaing Tong và những nơi khác. Chính phủ Mianma đang khẩn trương mở rộng sân bay Nay Pyi Taw thành sân bay quốc tế, dự kiến hoàn thành vào năm 2012; đồng thời có kế hoạch xây dựng tuyến đường sắt cao tốc Nay Pyi Taw – Yangon phục vụ nhu cầu giao thông nội địa.
